Badania przesiewowe w kierunku nowotworów wykonywane regularnie stanowią nieodłączny element profilaktyki. Dzięki systematycznemu wykonywaniu tych badań można wykryć nowotwór we wczesnym stadium, kiedy rokowania są jeszcze dobre. Badania przesiewowe są skierowane do osób, które nie mają oznak choroby nowotworowej widocznych ,,gołym okiem’’. Wczesne wykrycie choroby nie tylko zwiększa szanse na wyleczenie, ale również zmniejsza śmiertelność oraz ogranicza potrzeby agresywnego leczenia.
Do badań przesiewowych nowotworów zalicza się:
- mammografię, którą powinny wykonywać kobiety po 40 roku życia raz w roku,
- kolonoskopię, która powinna być wykonana u osób po 50 roku życia,
- badania obrazowe (USG, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny),
- badania cytologiczne, które polega na pobraniu wymazu z szyjki macicy (pierwszą cytologię powinno wykonać się nie później niż do 25 roku życia i nie rzadziej niż co 3 lata),
- badanie prostaty, które powinni wykonać mężczyźni minimum raz w przeciągu 2 lat,
- badania krwi.
Czynniki ryzyka nowotworów
Czynniki ryzyka nowotworów to określone cechy genetyczne, nawyki i ekspozycje, które mogą wpłynąć na występowanie nowotworu. Do niezdrowych nawyków, które wpływają na zwiększone ryzyko nowotworów, można zaliczyć:
- brak lub niewystarczająca ilość aktywności fizycznej (brak sprawności, zwiększone ryzyko rozwoju otyłości, zwiększone ryzyko nowotworu piersi, prostaty, jelita grubego i trzustki),
- palenie papierosów,
- nadmierna konsumpcja alkoholu,
- niezdrowa dieta (wysoko przetworzona żywność, wysoka zawartość soli w diecie, spożywanie produktów spleśniałych i nadpsutych, duże ilości czerwonego mięsa i produktów wędzonych),
- nadmierne narażenie na promieniowanie UV (brak odpowiedniej ochrony przeciwsłonecznej).
Poza nieprawidłowymi nawykami, nie należy zapominać o czynnikach środowiskowych i uwarunkowaniach genetycznych, które również mają wpływ na rozwój nowotworów. Zaliczyć do nich można narażenie na toksyny i zanieczyszczenia środowiska, infekcje (zakażenie niektórymi wirusami) i czynniki genetyczne (np. mutacje).
Dieta a ryzyko nowotworów
Dieta jest jednym z elementów, który może wpływać na rozwój nowotworów lub wręcz przeciwnie, może zapobiegać ich występowaniu. To jaki efekt będzie wykazywała, zależne jest od tego, co ląduje na Twoim talerzu. W celu zapobiegania rozwojowi tej poważnej choroby należy unikać w jadłospisie żywności wysoko przetworzonej (słone przekąski, pizza, burger, kebab). Żywność ta zawiera duże ilości soli, nasycone kwasy tłuszczowe i kwasy tłuszczowe typu trans, których nadmiar w jadłospisie jest szkodliwy dla zdrowia.
Dodatkowo należy unikać żywności wędzonej i długo grillowanej oraz smażonej w wysokich temperaturach. Żywność tego typu może zawierać heterocykliczne aminy i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, które zwiększają ryzyko nowotworów. Ponadto należy unikać produktów, które zawierają aflatoksyny (aflatoksyny to mykotoksyny, które najczęściej występują w ziarnach zbóż, nasionach roślin strączkowych i orzechach przechowywanych w ciepłych i wilgotnych miejscach).
Poza produktami, których należy unikać, warto wspomnieć o substancjach i produktach, których jedzenie może zmniejszać ryzyko rozwoju nowotworów. Można do nich zaliczyć:
- witaminy antyoksydacyjne (C i E),
- karotenoidy (beta karoten, likopen, luteina, kantaksantyna, zeaksantyna), które występują w warzywach i owocach o żółtym, pomarańczowym i czerwonym zabarwieniu,
- witaminę D,
- kwas foliowy i witamina B12,
- błonnik pokarmowy, który występuje w warzywach, owocach, nasionach, orzechach, pestkach, roślinach strączkowych i produktach zbożowych,
- polifenole,
- selen.
Żywienie a profilaktyka nowotworów
Sposób żywienia ma ogromne znaczenie w prewencji chorób nowotworowych. Dlatego warto do codziennych nawyków wprowadzić te kilka zasad, które pomogą Ci w utrzymaniu pełni zdrowia:
- Unikaj cukru. Pamiętaj, że cukier nie tylko możesz znaleźć w cukierniczce, ale jest również ukryty w pieczywie (nie zawsze), słodyczach, sosach i przyprawach.
- Zadbaj o prawidłowe nawodnienie. Wypijaj minimum 30 ml płynów na każdy kilogram masy ciała.
- Do każdego posiłku jedz warzywa lub owoce (ze znaczącą przewagą warzyw w ciągu dnia).
- Zamiast oczyszczonych produktów zbożowych wybieraj pełnoziarniste.
- Zadbaj o odpowiednią kaloryczność diety. Otyłość zwiększa ryzyko wielu nowotworów.
- Do dań dodawaj zioła.
- Regularnie jedz orzechy, nasiona i pestki.
- Zadbaj o odpowiednią suplementację witaminy D.
Podsumowanie
Częstość zachorowań na nowotwory stale wzrasta. Wynika to między innymi z nieprawidłowego stylu życia, niezdrowej diety i braku regularnych badań. Dlatego warto stopniowo wprowadzać zmiany, które będą mięć prewencyjny efekt na choroby nowotworowe.
