Jakie funkcje pełni wątroba w organizmie?
Funkcje wątroby są kluczowe dla zdrowia całego organizmu i wpływają niemal na każdy aspekt jego działania. To centrum filtracyjne, metaboliczne, odpornościowe i hormonalne w jednym. Wiele z jej zadań wykonuje bez naszej świadomości – aż do momentu, gdy zaczyna źle funkcjonować. Poniżej znajdziesz 10 najważniejszych i najciekawszych funkcji wątroby, które pokazują, jak niezwykłym jest narządem:
- Oczyszcza krew z toksyn, leków i alkoholu
- Wytwarza żółć niezbędną do trawienia tłuszczów
- Magazynuje witaminy (A, D, E, K) i żelazo
- Reguluje poziom glukozy we krwi poprzez magazynowanie glikogenu
- Produkuje czynniki krzepnięcia krwi
- Przekształca amoniak w mocznik, zapobiegający zatruciu organizmu
- Wpływa na metabolizm hormonów płciowych
- Uczestniczy w rozkładzie czerwonych krwinek
- Wspomaga działanie układu odpornościowego
- Produkuje białka osocza, m.in. albuminy, kluczowe dla transportu substancji we krwi
Warto dodać, że wątroba jest organem o niezwykłej zdolności regeneracji. Nawet po znacznym uszkodzeniu potrafi się odbudować, o ile zapewnimy jej odpowiednie warunki i wsparcie. Proces ten jest możliwy dzięki obecności komórek macierzystych, które w razie potrzeby mogą przekształcić się w nowe komórki wątrobowe. Jednak regeneracja wątroby ma swoje granice i zależy od rozległości uszkodzeń oraz ogólnego stanu zdrowia organizmu. Kluczowe jest unikanie czynników szkodliwych, takich jak nadużywanie alkoholu czy toksyn, oraz stosowanie odpowiedniej diety i leczenia, jeśli jest to konieczne.
Jakie są najczęstsze choroby wątroby?
Choroby wątroby to zróżnicowana grupa schorzeń, które mogą mieć wiele przyczyn – od infekcji wirusowych, przez nadużywanie alkoholu, po nieprawidłowy styl życia i czynniki genetyczne. W zależności od rodzaju i stopnia zaawansowania, mogą dawać różne objawy, od subtelnych do bardzo poważnych. Długotrwałe zaniedbanie stanu wątroby może prowadzić do niewydolności tego narządu, a nawet zagrożenia życia. Dlatego wczesne rozpoznanie i właściwe leczenie odgrywają kluczową rolę w zapobieganiu powikłaniom. W tej części przybliżymy najczęstsze choroby wątroby, ich przyczyny oraz objawy, które powinny wzbudzić czujność.
Marskość wątroby – objawy
Marskość to przewlekła, postępująca choroba, która prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia miąższu wątroby i upośledzenia jej funkcji. Najczęściej jest skutkiem długoletniego zapalenia wątroby (w tym WZW typu B i C), alkoholizmu, chorób metabolicznych oraz autoimmunologicznych. W początkowym etapie może przebiegać bezobjawowo, dlatego często wykrywana jest dopiero w zaawansowanym stadium. Objawy marskości mogą obejmować m.in.
- wodobrzusze,
- zażółcenie skóry i oczu,
- osłabienie,
- świąd skóry,
- zaburzenia krzepnięcia,
- encefalopatię wątrobową.
Znajomość tych objawów może pomóc w szybkiej interwencji medycznej.
Zapalenie wątroby – objawy
Zapalenie wątroby (hepatitis) to reakcja zapalna, która może być wywołana przez różne czynniki: najczęściej wirusy (WZW typu A, B, C, D, E), ale także leki, toksyny czy choroby autoimmunologiczne. Ostra postać zapalenia często daje wyraźne objawy:
- gorączkę,
- ból w prawym podżebrzu,
- nudności,
- ciemny mocz,
- jasne stolce,
- żółtaczkę.
W postaci przewlekłej objawy są znacznie subtelniejsze lub w ogóle nie występują, co utrudnia diagnostykę. Nieleczone przewlekłe zapalenie wątroby może prowadzić do marskości, a nawet raka wątrobowokomórkowego. Dlatego tak ważne są regularne badania i szybka reakcja na pierwsze niepokojące sygnały.
Stłuszczenie wątroby alkoholowe i niealkoholowe – czym się różnią i jakie daje objawy?
Stłuszczenie wątroby (steatoza) to zaburzenie, w którym dochodzi do nadmiernego odkładania się tłuszczu w komórkach wątrobowych. Wyróżniamy postać alkoholową (spowodowaną przewlekłym spożyciem alkoholu) oraz niealkoholową (NAFLD), związaną z otyłością, cukrzycą typu 2, insulinoopornością i innymi zaburzeniami metabolicznymi.
Choroba często rozwija się bezobjawowo, a pierwsze symptomy mogą być niespecyficzne:
- zmęczenie,
- uczucie ciężkości w jamie brzusznej,
- pogorszenie samopoczucia.
Niepokojącym sygnałem może być powiększenie wątroby wykryte podczas USG. W niektórych przypadkach stłuszczenie może przejść w stan zapalny i prowadzić do zwłóknienia, a nawet marskości wątroby.
Inne choroby wątroby
Poza najczęściej diagnozowanymi schorzeniami istnieje wiele innych, często rzadszych, ale równie groźnych chorób wątroby.
Należą do nich m.in.
- autoimmunologiczne zapalenie wątroby,
- pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych (PSC),
- choroba Wilsona (zaburzenia metabolizmu miedzi),
- hemochromatoza (nadmierne gromadzenie żelaza).
Do poważnych zagrożeń należą też nowotwory, zarówno pierwotne, jak i przerzutowe. Choroby te mogą przez długi czas nie dawać objawów lub objawiać się w nietypowy sposób. Ich wczesne wykrycie często decyduje o skuteczności leczenia i jakości życia pacjenta.
Diagnostyka chorób wątroby. Badania, które warto wykonać
Wczesne wykrycie schorzeń wątroby jest możliwe dzięki dostępnym badaniom diagnostycznym. Obejmują one zarówno badania laboratoryjne, jak i obrazowe, które pozwalają ocenić funkcjonowanie tego ważnego narządu. Nawet drobne odchylenia od normy mogą świadczyć o poważnych problemach, dlatego regularna diagnostyka ma ogromne znaczenie.
Kluczowe badania w diagnostyce chorób wątroby
ALT (aminotransferaza alaninowa) – enzym występujący głównie w komórkach wątroby. Podwyższone stężenie ALT może świadczyć o uszkodzeniu hepatocytów, np. w wyniku zapalenia, toksycznego uszkodzenia lub marskości.
AST (aminotransferaza asparaginianowa) – enzym obecny zarówno w wątrobie, jak i mięśniu sercowym czy mięśniach szkieletowych. Wzrost AST razem z ALT może wskazywać na zapalenie wątroby, ale jego podwyższenie w izolacji wymaga dalszej diagnostyki różnicowej.
Bilirubina całkowita i bezpośrednia – zwiększone stężenie bilirubiny może być objawem żółtaczki, zaburzeń odpływu żółci lub upośledzonej funkcji wątroby w zakresie metabolizowania barwników żółciowych.
GGTP (gamma-glutamylotransferaza) – enzym charakterystyczny dla przewodów żółciowych. Jego wzrost często towarzyszy cholestazie, ale może również wskazywać na nadużywanie alkoholu i toksyczne uszkodzenie wątroby.
ALP (fosfataza zasadowa) – enzym wzrastający w przypadku chorób dróg żółciowych, marskości żółciowej wątroby, a także niektórych nowotworów wątroby i przerzutów do niej.
Albumina – białko syntetyzowane przez wątrobę. Obniżony poziom albuminy wskazuje na pogorszenie funkcji wątroby w zakresie produkcji białek i może być objawem zaawansowanej choroby przewlekłej.
INR i czynniki krzepnięcia – testy te pomagają ocenić zdolność wątroby do syntezy białek odpowiedzialnych za prawidłowe krzepnięcie krwi. Wzrost INR może wskazywać na ciężką niewydolność wątroby lub uszkodzenie miąższu wątroby.
Badania obrazowe
USG jamy brzusznej – podstawowe, nieinwazyjne badanie oceniające strukturę, wielkość oraz obecność ewentualnych zmian w obrębie wątroby, dróg żółciowych czy pęcherzyka żółciowego.
Fibroscan (elastografia) – zaawansowana metoda pomiaru elastyczności wątroby, pomocna w ocenie stopnia zwłóknienia (stłuszczenie, włóknienie, marskość).
Tomografia komputerowa (TK) i rezonans magnetyczny (MRI) – stosowane w diagnostyce różnicowej w przypadku podejrzenia ogniskowych zmian nowotworowych, przerzutów lub niejasnych wyników badań podstawowych.
Panel autoprzeciwciał – w kierunku autoimmunologicznych chorób wątroby
Panel wątrobowy z zespołem nakładania (metoda immunoblot): obejmuje oznaczenie autoprzeciwciał IgG dla 14 antygenów istotnych w diagnostyce:
- Autoimmunologicznego zapalenia wątroby (AIH)
- Pierwotnej żółciowej marskości wątroby (PBC)
- Zespołów nakładania (overlap syndromes) – współwystępowania PBC i AIH lub innych chorób autoimmunologicznych, takich jak twardzina układowa.
W panelu oznaczane są m.in. przeciwciała: AMA-M2, M2-3E, Sp100, PML, gp210, LC-1, LKM-1, SLA/LP, SS-A, Ro-52, Scl-70, CENP A, CENP B, PGDH.
Panel ten pozwala na:
- wykrycie przeciwciał przeciwjądrowych i przeciwmitochondrialnych, typowych dla PBC i AIH,
- zróżnicowanie typów autoimmunizacyjnego zapalenia wątroby (typ I – ANA/ASMA; typ II – LKM-1; typ III – SLA),
- rozpoznanie tzw. zespołów nakładania, czyli mieszanych form chorób autoimmunizacyjnych dotyczących wątroby.
Autoimmunologiczne zapalenie wątroby (AIH) to przewlekła choroba, w której układ odpornościowy atakuje własne komórki wątroby, prowadząc do stanu zapalnego i ich niszczenia. W procesie tym uczestniczą limfocyty T oraz przeciwciała niszczące hepatocyty. AIH charakteryzuje się okresami zaostrzeń i remisji.
Pierwotna żółciowa marskość wątroby (PBC) natomiast to schorzenie, w którym dochodzi do stopniowego niszczenia drobnych wewnątrzwątrobowych przewodów żółciowych, prowadzącego do cholestazy, zwłóknienia i marskości.
Badanie to stanowi cenne narzędzie diagnostyczne w przypadku podejrzenia autoimmunologicznych chorób wątroby, a także trudnych do jednoznacznego rozpoznania przypadków przewlekłych chorób wątroby o nietypowym przebiegu.