Witamina C – co warto o niej wiedzieć?
Kwas askorbinowy poznano już w pierwszej połowie XX wieku, kiedy to wykazano, że posiada on właściwości przeciwgnilne (przeciwszkorbutowe). Szkorbut (gnilec) to najczęstszy objaw niedoboru witaminy C, który znany był już w średniowieczu. Już wtedy łączono go z niewłaściwym sposobem odżywiania, ubogim w świeże warzywa i owoce. Jednak dopiero po dokonaniu syntezy kwasu askorbinowego i określeniu jego przynależności do odpowiedniej grupy chemicznej, stwierdzono że związek ten ma znacznie więcej właściwości niż tylko empirycznie stwierdzone działanie przeciwgnilne.
- Witamina C wpływa na uszczelnienie naczyń krwionośnych, co znacznie zmniejsza rozprzestrzenianie się wirusów i bakterii.
- Wspomaga układ odpornościowy, dlatego jest niezbędna do pochłaniania drobnoustrojów chorobotwórczych przez białe krwinki.
- Obniża ryzyko powstawania chorób serca i naczyń krwionośnych.
- Jest skuteczna w pomocy w walce z miażdżycą.
- Odpowiada za produkcję kolagenu, który przyśpiesza gojenie się ran i zrastanie kości.
- Wspomaga produkcję glutationu – głównego neutralizatora toksyn w wątrobie.
- Wykazuje działanie przeciwnowotworowe.
- Usuwa jony metali ciężkich z organizmu.
- Reguluje ciśnienie tętnicze.
- Poprawia kondycję i wygląd skóry.
Jakie są przyczyny niedoboru witaminy C?
Najczęstszą przyczyną niedoboru witaminy C w organizmie jest nieodpowiednia dieta, uboga w świeże owoce i warzywa, gdyż ludzki organizm sam nie może jej syntezować, dlatego musi pochodzić ze źródeł zewnętrznych. Przyczyną niedoboru witaminy C mogą być także choroby, które zmniejszają zdolność organizmu do wchłaniania składników odżywczych z pokarmów. Do tych chorób m.in. zaliczamy:
- anoreksja,
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
- choroba Leśniowskiego-Crohna,
- bulimia,
- choroby nowotworowe, które wymagają stosowania chemioterapii,
- choroby psychiczne, które wymagają leczenia farmakologicznego.
Ponadto, do obniżenia poziomu witaminy C w organizmie przyczyniają się też liczne infekcje, stany zapalne, wiek, spożywanie alkoholu, narkotyków i palenie tytoniu, a także restrykcyjna dieta spowodowana innymi czynnikami.
Dodatkowo na niedobory witaminy C mogą być narażone:
- kobiety w ciąży i karmiące piersią,
- kobiety, które stosują antykoncepcję hormonalną,
- pacjenci, którzy stosują niektóre leki, np. aspirynę, barbiturany, sulfonamidy,
- osoby narażone na działanie smogu i toksyn,
- osoby pozostające w ciągłym stresie.
Jakie są objawy niedoboru witaminy C?
Niedobór witaminy C może powodować osłabienie naczyń włosowatych i doprowadzić do rozwoju niedokrwistości. Zbyt niski poziom kwasu askorbinowego może przyczyniać się do rozwoju astmy, zmian w kościach i chrząstkach, a nawet spowodować rozwój szkorbutu. Przede wszystkim witamina C znana jest z działania wzmacniającego naszą odporność, gdyż pomaga chronić organizm przed drobnoustrojami i infekcjami – zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym. Dlatego sam niedobór witaminy C zwykle nie jest groźny dla naszego życia, jednak długotrwałe braki mogą nieść za sobą poważne konsekwencje dla naszego zdrowia.
Do charakterystycznych objawów niedoboru witaminy C zalicza się:
- ogólne osłabienie i zmęczenie,
- bóle mięśni i stawów,
- brak apetytu,
- nadczynność tarczycy,
- osteoporozę,
- obniżenie odporności,
- trudności w gojeniu się ran,
- infekcje,
- zapalenie błony śluzowej,
- krwawienie dziąseł,
- skłonność do występowania siniaków,
- apatia, ospałość, stany depresyjne,
- anemia.
Niedobór witaminy C może rozwijać się latami, dlatego początkowe objawy mogą wydawać się nieoczywiste i najczęściej są bagatelizowane. O ile pierwsze sygnały, w postaci obniżonego nastroju, możemy bagatelizować, o tyle kolejne tj. pogorszenie się stanu naszej skóry, włosów i paznokci, opuchnięte i krwawiące dziąsła, czy pojawiające się znikąd siniaki, powinny być dla nas sygnałem alarmowym.
Jakie są skutki niedoboru witaminy C?
Przewlekły niedobór witaminy C może zwiększać ryzyko zachorowania na miażdżycę, a nawet niektóre nowotwory, prowadzić do wzrostu ciśnienia tętniczego i cholesterolu. Zmniejszenie syntezy kolagenu, wywołane niedoborem witaminy C skutkuje kruchością naczyń krwionośnych, co powoduje wysięki, sińce, a nawet krwotoki wewnętrzne, które mogą być przyczyną zgonu. W skutek zmniejszonej odporności może też dojść do ogólnego zakażenia organizmu – sepsy, która także może prowadzić do śmierci.
Jednak najpopularniejszą chorobą spowodowaną niedoborem witaminy C jest szkorbut. Jego objawy dotykają wielu tkanek:
- kości,
- stawów,
- dziąseł,
- zębów.
Dlatego typowym skutkiem ubocznym długotrwałego niedoboru witaminy C zwykle jest utrata uzębienia.
Witamina C przyczynia się do obrony immunologicznej, wspierając różne funkcje komórkowe wrodzonego i adaptacyjnego układu odpornościowego. Pełni funkcję bariery ochronnej przed patogenami. Gromadząc się w naszych komórkach, wytwarza reaktywną formę tlenu, czym ostatecznie zabija drobnoustroje chorobotwórcze.
Kwas askorbinowy niezbędny jest też do prawidłowego wchłaniania żelaza z układu pokarmowego, dlatego jego niedobór może prowadzić do anemii. Skutki nieleczonej niedokrwistości, wywołanej niedoborem żelaza, obejmują zarówno skórę, jak i inne narządy – stąd pojawiające się zajady, czy zmiany na paznokciach.
Niedobór witaminy C grozi też przyspieszeniem procesów starzenia, którego pierwsze objawy widoczne są na skórze. Ponadto, długotrwały niedobór witaminy może powodować choroby układu sercowo-naczyniowego, np. niewydolność serca, czy choroby psychiczne, a także nowotwory.
Profilaktyka – jak zapobiegać niedoborom witaminy C?
W związku z tym, że nasz organizm nie jest w stanie sam syntetyzować kwasu askorbinowego, musimy mu dostarczać go wraz z pożywieniem, Dlatego odpowiednią podaż witaminy C gwarantuje zbilansowana dieta, bogata w świeże owoce i warzywa.
Bogatym źródłem kwasu askorbinowego są:
- owoce dzikiej róży,
- natka pietruszki,
- rokitnik,
- cebula i czosnek,
- cytrusy,
- jeżyny,
- kiwi,
- brukselka,
- papryka,
- pomidory,
- karczochy,
- ziemniaki,
- jabłka.
Wbrew pozorom, jego największe ilości obecne są w produktach niewykazujących kwaśnego smaku, jakim charakteryzuje się witamina C.
Przyjęcie odpowiedniej porcji witaminy C zagwarantuje nam spożycie przynajmniej pięciu z wymienionych owoców lub warzyw w dowolnej postaci, aczkolwiek unikajmy ich pasteryzowania czy gotowania, które powodują degradację tej witaminy.
Z kolei jeśli pacjent zmagający się z niedoborem witaminy C ma problem z dostarczeniem odpowiedniej jej ilości wraz z dietą (nietolerancja produktów, czy alergia), może on sięgnąć po preparaty zawierające kwas askorbinowy lub acerolę. Suplementy dostępne są w wielu sklepach i aptekach bez recepty, w postaci: tabletek, kapsułek, proszków, tabletek musujących, a nawet herbatek.
