Autorstwa: Jerzy Opioła – Praca własna, CC BY-SA 4.0
Grzyb ten występuje w różnego typu lasach, rzadziej w parkach, rozwijając się na pniach drzew liściastych, głównie na brzozie brodawkowatej i topoli osice, ale notowano go także na klonach, olchach, grabach, bukach, jarząbach i wiązach. W Polsce spotyka się go głównie na brzozach.
Grzyb chaga – właściwości i znaczenie w medycynie ludowej
W przeszłości błyskoporek podkorowy był używany przez dawne ludy północnych rejonów Eurazji oraz Ameryki Północnej do przenoszenia ognia, ponieważ potrafił się tlić i żarzyć przez kilka godzin ze względu na swoją strukturę. Według tradycyjnej medycyny ludowej lecznicze właściwości chagi są znane już od XVI wieku i obecnie jest ona zaliczana do grzybów użytecznych, mających zastosowanie w medycynie. W medycynie ludowej Europy Wschodniej, jako jeden ze składników, wykorzystuje się bezpłciowe owocniki błyskoporka podkorowego do sporządzania naparu, który poprawia samopoczucie, działa przeciwzapalnie i leczy dolegliwości żołądkowe. Według legend, w XII wieku błyskoporek podkorowy miał pomóc wyleczyć raka wargi księcia Rusi Kijowskiej, Włodzimierza Monomacha.
W XX wieku w Rosji rozpoczęto produkcję preparatów leczniczych wykonanych z tego grzyba, m.in. Befungin, Binczaga (Bin-Czaga) i Binan-8. Błyskoporek podkorowy znajduje się na liście grzybów użytecznych FAO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa), a w Kanadzie i Rosji jest szeroko stosowany w medycynie. W niektórych krajach wytwarza się z jego owocników wyciąg o leczniczym działaniu, który reguluje metabolizm i ciśnienie krwi oraz zwiększa odporność organizmu. Preparat ten nazywa się chaga i badana jest jego skuteczność w leczeniu HIV-1 i wrzodów żołądka, a także jego działanie cytostatyczne przeciwko niektórym nowotworom.
Błyskoporek podkorowy to pasożyt, który powoduje białą zgniliznę drewna i zazwyczaj prowadzi do obumarcia drzewa. Aby ochronić drzewa przed tym grzybem, należy zabezpieczyć rany środkami grzybobójczymi, opryskać drzewa po cięciach pielęgnacyjnych oraz usuwać atakowane przez niego gałęzie lub całe drzewa.
Chaga – działanie i cenne składniki
Grzyb chaga to bogate źródło różnorodnych związków chemicznych, w tym wielu składników odżywczych. Po przeprowadzeniu wielu badań udało się zidentyfikować ponad 200 związków występujących w tym grzybie. Niektóre z tych związków produkowane są przez sam grzyb, podczas gdy inne pochodzą z drzewa, na którym rośnie. Warto zauważyć, że niektóre związki, takie jak betulina czy kwas betulinowy, nie występują w grzybni pobranej z drzewa innego niż brzoza lub hodowanej sztucznie w laboratorium.
Wśród związków chemicznych wyizolowanych z grzyba chaga, wiele wykazało aktywność leczniczą. Należą do nich m.in. związki opisane poniżej.
Polisacharydy
Są to złożone cukry zbudowane z wielu połączonych ze sobą cząsteczek prostych cukrów, takich jak glukoza, fruktoza czy mannitol. W grzybach polisacharydy stanowią główny składnik ścian komórkowych oraz materiału zapasowego.
Polisacharydy w grzybach pełnią wiele ważnych funkcji. Przede wszystkim stanowią one podstawowe źródło energii dla grzyba, ponieważ w momencie niedoboru węglowodanów, polisacharydy są rozkładane i uwalniane w postaci glukozy. Dodatkowo, polisacharydy pełnią ważną rolę w regulacji ciśnienia osmotycznego wewnątrz komórki grzyba. Dzięki temu grzyby mogą przetrwać w różnych środowiskach, nawet tych o dużym stężeniu soli czy cukru.
Niektóre rodzaje polisacharydów mają także właściwości lecznicze i są wykorzystywane w medycynie. Na przykład beta-glukany, które stanowią ważny składnik ściany komórkowej grzybów, wykazują działanie immunostymulujące (przyczyniają się do zwiększenia produkcji białych krwinek), a także wpływają na obniżenie poziomu cholesterolu we krwi i regulację poziomu cukru we krwi.
Wydzielanie polisacharydów przez grzyby ma również wpływ na glebę, w której rosną. Polisacharydy zwiększają jej zdolność do zatrzymywania wody i poprawiają jej strukturę, co przyczynia się do wzrostu plonów roślin uprawnych.
Enzym SOD (SuperOxide Dismutase)
Kompleksy polifenolowe, które występują w grzybie chaga, są odpowiedzialne za jego właściwości przeciwutleniające. Wewnątrz owocni błyskoporka podkorowego znajduje się enzym SOD (SuperOxide Dismutase), który katalizuje reakcję dysmutacji anionorodnika ponadtlenkowego. Dzięki temu działaniu grzyb chaga może pomóc w zwalczaniu stresu oksydacyjnego, który jest związany z wieloma chorobami i procesem starzenia się organizmu. Warto zaznaczyć, że grzyb chaga zawiera wiele innych związków bioaktywnych, takich jak melaniny czy triterpeny, które również wykazują pozytywny wpływ na zdrowie człowieka.
Polifenole
Grzyb chaga zawiera wiele polifenoli, które mają potencjalne właściwości lecznicze – głównie dzięki swoim właściwościom przeciwutleniającym oraz potencjalnie przeciwnowotworowym.
Wśród nich można wymienić:
- 3,4-dihydroksybenzalaceton,
- Inonoblin A,
- kwas kawowy,
- Phelligridin D.
Wszystkie te związki chemiczne są badane w celu potwierdzenia ich potencjalnych korzyści zdrowotnych dla organizmu.
Triterpenoidy
Triterpenoidy to związki chemiczne z grupy terpenów, zbudowane z 30 atomów węgla i mające trzy cykliczne pierścienie z sześcioma atomami węgla każdy. Występują w wielu roślinach i grzybach, w tym w błyskoporku podkorowym (grzybie chaga). Mogą mieć różnorodne właściwości farmakologiczne, takie jak działanie przeciwnowotworowe, przeciwzapalne, antybakteryjne i przeciwwirusowe.
W grzybie chaga występują:
- betulina,
- inotodiol,
- kwas betulinowy,
- lupeol.
Wszystkie te substancje przyczyniają się do korzystnego wpływu grzyba chaga na organizm człowieka, dlatego prowadzone są liczne badania nad ich właściwościami.
Zastosowanie grzyba chaga
Grzyb chaga jest wykorzystywany jako suplement diety oraz dodatek do żywności ze względu na swoje liczne właściwości prozdrowotne. Można go spożywać w postaci naparu, ekstraktu, kapsułek lub proszku.
