Pokrzywa – naturalny sposób na poprawę zdrowia

Autor Monika Sejbuk Skład i Składniki, Zdrowie 0 komentarzy

Wypadanie włosów, zmęczenie, problemy skórne i zatrzymanie wody w organizmie to dolegliwości, które trudno ignorować. Zamiast sięgać po kolejne suplementy i kosmetyki, warto zwrócić uwagę na roślinę, którą wielu traktuje jak chwast. Pokrzywa zawiera witaminy, składniki mineralne i związki przeciwzapalne, które wspierają organizm w codziennym funkcjonowaniu. Dowiedz się, jak działa pokrzywa i kiedy warto ją stosować.

Czym jest i jakie składniki zawiera pokrzywa zwyczajna?

Pewnie kojarzysz pokrzywę głównie z jej charakterystycznym parzącym działaniem, ale ta roślina ma o wiele więcej do zaoferowania. Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica l) to roślina, która od wieków wykorzystywana jest w medycynie ludowej i ma wiele cennych właściwości leczniczych.

Pokrzywa zawiera szereg substancji aktywnych, które wspierają organizm. Są to:

witamina C – wzmacnia odporność i działa antyoksydacyjnie,
witamina A – wspomaga zdrowie skóry i wzrok,
witamina K – ważna dla zdrowia kości i krzepliwości krwi,
składniki mineralne: żelazo, magnez, wapń, potas – niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu,
flawonoidy (np. kwercetyna, kemferol) – wykazują działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne,
białka i aminokwasy – wspierają regenerację tkanek i wzmocnienie organizmu,
kwasy tłuszczowe – wspomagają układ sercowo-naczyniowy.

Pokrzywa zwyczajna należy do rodziny pokrzywowatych. To roślina wieloletnia, która najlepiej rośnie na wilgotnych, bogatych w azot glebach. W naturalnych warunkach kwitnie od czerwca do października, wytwarzając drobne, zielonkawe kwiaty zebrane w wiechowate kwiatostany.

Jakie właściwości lecznicze ma pokrzywa?

Pokrzywa ma szereg właściwości, które mogą wspierać organizm w różnych dolegliwościach.

Przeciwzapalne – pokrzywa pomaga zmniejszać stany zapalne w organizmie, co jest szczególnie ważne w leczeniu chorób zapalnych, takich jak artretyzm.
Moczopędne – działa moczopędnie, co wspomaga wydalanie nadmiaru wody z organizmu i zapobiega zatrzymaniu płynów. To doskonała pomoc w przypadku problemów z układem moczowym.
Antyoksydacyjne – zawiera substancje, które neutralizują wolne rodniki, wspomagając ochronę komórek przed uszkodzeniami i opóźniając procesy starzenia. Może to również sprzyjać utrzymaniu stabilnego ciśnienia krwi. Działanie antyoksydacyjne pokrzywy może też wspierać utrzymanie prawidłowego stężenia cholesterolu, w tym cholesterolu całkowitego, co ma znaczenie w profilaktyce chorób układu krążenia.
Przeciwhistaminowe – działa łagodząco na objawy alergii, zmniejszając reakcje organizmu na różne alergeny.
Detoksykujące – wspomaga oczyszczanie organizmu, eliminując toksyny i zbędne produkty przemiany materii.
Immunomodulujące – regularne stosowanie pokrzywy może wspierać układ odpornościowy, wzmacniając naturalne mechanizmy obronne organizmu i poprawiając jego reakcję na infekcje.

Dzięki tym właściwościom pokrzywa może działać wspomagająco w wielu obszarach zdrowia.

Na co pomaga pokrzywa?

Pokrzywa działa na wiele układów i narządów. Jej właściwości znajdują zastosowanie przy konkretnych dolegliwościach, takich jak problemy skórne, osłabienie odporności czy wahania glukozy. Może też wspierać organizm w stanach zapalnych i przy zaburzeniach pracy układu moczowego. Na co dokładnie pomaga pokrzywa?

Włosy i skóra

Pokrzywa zwyczajna często pojawia się w domowej i naturalnej pielęgnacji. Z liści pokrzywy przygotowuje się napar, który możesz wykorzystać jako płukankę do włosów albo tonik do skóry. Taki prosty zabieg pomaga ograniczyć przetłuszczanie, zmniejsza podrażnienia i wspiera regenerację naskórka.

Roślina zawiera składniki mineralne, flawonoidy i witaminy, które odżywiają skórę i cebulki włosowe. Przy regularnym stosowaniu może hamować wypadanie włosów, a także poprawiać ich strukturę i wygląd.

Jeśli zmagasz się z nadmiarem sebum, świądem skóry głowy albo osłabieniem włosów, warto wykorzystać świeży napar z pokrzywy jako wsparcie.

Układ odpornościowy

Liście pokrzywy zawierają związki roślinne, które mogą wspierać układ odpornościowy w codziennym funkcjonowaniu. Zawarte w niej flawonoidy, witamina C i karotenoidy wykazują działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne, co pomaga organizmowi w ochronie przed szkodliwym wpływem wolnych rodników.

W medycynie ludowej pokrzywa była wykorzystywana jako surowiec wzmacniający organizm w okresach osłabienia. Dziś jej skuteczność bada się także pod kątem wpływu na mechanizmy obronne organizmu – między innymi na aktywność komórek układu odpornościowego i zdolność do hamowania procesów zapalnych.

Dobrze przygotowany napar z pokrzywy lub suplementacja wyciągu z pokrzywy może działać wspomagająco w profilaktyce infekcji, zwłaszcza sezonowych.

Pokrzywa może również łagodzić objawy alergii, takie jak katar sienny, swędzenie czy podrażnienie oczu. Związki o działaniu przeciwhistaminowym mogą hamować reakcje zapalne wywoływane przez kontakt z alergenem. Choć nie zastąpi leczenia farmakologicznego, może być wsparciem przy łagodnych, nawracających objawach.

Stężenie glukozy we krwi

Niektóre badania sugerują, że pokrzywa zwyczajna może wspierać organizm w regulacji stężenia glukozy we krwi. Właściwości te przypisuje się związkom obecnym w liściach i korzeniach pokrzywy, które mogą wpływać na wrażliwość tkanek na insulinę oraz na procesy metaboliczne związane z gospodarką węglowodanową.

Pokrzywa może hamować aktywność enzymów odpowiedzialnych za rozkład węglowodanów w przewodzie pokarmowym. Jednocześnie może stymulować zwiększenie wydzielania insuliny i wspomagać obniżenie stężenia glukozy we krwi po posiłku. Właśnie dlatego niektóre źródła wskazują jej potencjalną wartość w diecie osób z insulinoopornością lub cukrzycą typu 2.

Z uwagi na możliwe interakcje z lekami przeciwcukrzycowymi, stosowanie pokrzywy w tym celu najlepiej wcześniej skonsultować z lekarzem lub dietetykiem.

Układ moczowy

Działanie moczopędne pokrzywy znajduje zastosowanie w przypadku dolegliwości układu moczowego. Roślina wspiera usuwanie nadmiaru wody z organizmu i może łagodzić objawy związane z obrzękami lub zaleganiem moczu.

Pokrzywa pomaga:

zwiększyć częstotliwość oddawania moczu bez utraty elektrolitów,
zmniejszać uczucie ciężkości w dolnej części brzucha,
wspomagać oczyszczanie nerek i dróg moczowych,
łagodzić łagodne stany zapalne pęcherza moczowego.

Stosowanie pokrzywy może być pomocne również u osób z łagodnym przerostem prostaty, ponieważ działanie diuretyczne wspiera odpływ moczu i poprawia komfort przy jego oddawaniu. Choć nie zastępuje leczenia przy poważniejszych problemach, może działać wspomagająco.

Stosując pokrzywę, należy pamiętać o odpowiednim nawodnieniu organizmu. Jej działanie moczopędne zwiększa wydalanie płynów, co może prowadzić do odwodnienia oraz utraty cennych składników mineralnych, jeśli nie towarzyszy temu odpowiednia podaż wody.

Stany zapale

Pokrzywa zwyczajna wykazuje działanie przeciwzapalne, które może wspierać organizm w łagodzeniu objawów wielu dolegliwości. Związki zawarte w liściach i korzeniach pokrzywy pomagają hamować enzymy biorące udział w rozwoju stanu zapalnego. To szczególnie istotne w przypadku chorób reumatycznych, bólu stawów czy nawracających infekcji.

W medycynie naturalnej pokrzywa była wykorzystywana w celu łagodzenia bólu stawów i zmniejszania obrzęków. Obecnie stosuje się ją wspomagająco w stanach zapalnych o łagodnym przebiegu – zarówno w formie naparu, jak i suplementów zawierających wyciąg z pokrzywy. Dobrze dobrana forma i regularność stosowania mogą wpłynąć na zmniejszenie uciążliwych objawów zapalnych.

Wsparcie w leczeniu anemii

Pokrzywa zwyczajna zawiera żelazo, witaminę C oraz kwas foliowy – składniki, które wspierają procesy krwiotwórcze i mogą działać wspomagająco przy niedoborze żelaza. Choć nie zastępuje leczenia farmakologicznego, może być dobrym uzupełnieniem diety osób zmagających się z anemią.

Witamina C obecna w liściach pokrzywy poprawia wchłanianie żelaza z pożywienia. To ważne, zwłaszcza jeśli w Twojej diecie dominują roślinne źródła tego pierwiastka. Dodatkowo obecność bioaktywnych związków, takich jak flawonoidy i karotenoidy, wspiera przyswajanie składników odżywczych i może wpływać na poprawę samopoczucia u osób z obniżoną odpornością i przewlekłym zmęczeniem.

Obecność bioaktywnych związków, takich jak flawonoidy i karotenoidy, wspiera przyswajanie składników odżywczych i może korzystnie wpływać na układ trawienny oraz ogólne samopoczucie.

Jak stosować pokrzywę?

Pokrzywę możesz wykorzystywać na wiele sposobów – zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie. Wszystko zależy od tego, jaki efekt chcesz osiągnąć i z jaką dolegliwością się mierzysz. Oto najczęstsze formy stosowania pokrzywy:

Napar z liści pokrzywy – idealny do picia przy osłabieniu organizmu, zatrzymywaniu wody czy wspomaganiu pracy nerek. Wystarczy zalać suszone liście gorącą wodą i odstawić na kilka minut.
Płukanka do włosów – pomaga zmniejszyć przetłuszczanie i wzmocnić cebulki. Użyj ostudzonego naparu po umyciu włosów.
Kompres na skórę – sprawdza się przy podrażnieniach, swędzeniu lub drobnych zmianach skórnych. Nasącz gazę naparem i przyłóż na kilka minut.
Suplementy z wyciągiem z pokrzywy – dostępne w formie kapsułek, kropli lub tabletek. To wygodna opcja, jeśli zależy Ci na regularnym dawkowaniu.
Sok ze świeżej pokrzywy – zawiera najwięcej składników aktywnych, ale wymaga ostrożności w przygotowaniu. Nie stosuj go bez wcześniejszej konsultacji z dietetykiem lub fitoterapeutą.

Zanim sięgniesz po pokrzywę, zastanów się, jaką formę tolerujesz najlepiej i jaki cel chcesz osiągnąć. Nie każda opcja będzie odpowiednia dla każdego.

Czy herbatę z pokrzywy można pić codziennie?

Picie herbaty z pokrzywy może być dobrym sposobem na wsparcie organizmu, ale ważne jest, by robić to z umiarem. Napar działa moczopędnie, więc przy codziennym stosowaniu może prowadzić do utraty cennych elektrolitów i odwodnienia, zwłaszcza jeśli nie uzupełniasz płynów.

Jeśli chcesz sięgnąć po pokrzywę regularnie, najlepiej stosuj ją w kilkutygodniowych cyklach, np. 2–3 tygodnie picia naparu, a potem przerwa. Taka forma sprawdza się przy zmęczeniu, zatrzymywaniu wody w organizmie albo w ramach sezonowego oczyszczania.

Nie zaleca się picia naparu z pokrzywy codziennie przez wiele miesięcy bez przerwy.

Pamiętaj też, że przy niektórych schorzeniach – np. chorobach nerek – picie herbaty z pokrzywy powinno być skonsultowane z lekarzem. Nawet naturalne środki mogą mieć działanie niepożądane, jeśli są stosowane zbyt długo lub w zbyt dużej ilości.

Zastosowanie pokrzywy w kuchni

Pokrzywa to nie tylko zioło o działaniu leczniczym, ale też wartościowy składnik kulinarny. Młode liście pokrzywy możesz wykorzystać podobnie jak szpinak czy natkę pietruszki – są bogate w minerały, chlorofil i składniki odżywcze.

Zanim dodasz pokrzywę do potrawy, zblanszuj ją we wrzątku – to neutralizuje parzące właściwości włosków na liściach. Po tym zabiegu roślina nadaje się do bezpiecznego spożycia. Możesz ją potem:

dodać do zupy – szczególnie do zielonych kremów i tradycyjnej zupy z pokrzywy,
zmiksować z oliwą i czosnkiem jako zielone pesto,
dodać do farszu na pierogi lub naleśniki,
wymieszać z kaszą, ryżem albo jajkiem na twardo jako składnik sałatki,
posypać drobno posiekanymi liśćmi kanapki lub jajecznicę.

Najlepiej wykorzystuj świeży surowiec, zebrany z dala od dróg i pól opryskiwanych chemikaliami. Pokrzywa rośnie najczęściej na glebach bogatych w azot, więc wybieraj miejsca czyste i oddalone od zanieczyszczeń.

Z czym nie można łączyć pokrzywy?

Choć pokrzywa to roślina o wielu korzyściach, jej działanie może wchodzić w interakcje z niektórymi lekami i suplementami. Jeśli przyjmujesz preparaty o podobnym działaniu, warto zachować ostrożność lub skonsultować się z lekarzem.

Unikaj łączenia pokrzywy z:

lekami moczopędnymi – może to nasilić wydalanie wody z organizmu i prowadzić do zaburzeń elektrolitowych,
lekami przeciwcukrzycowymi – pokrzywa może obniżać stężenie glukozy we krwi, co w połączeniu z lekami może zwiększać ryzyko hipoglikemii,
lekami przeciwzakrzepowymi – ze względu na zawartość witaminy K, pokrzywa może wpływać na krzepliwość krwi,
suplementami zawierającymi duże dawki żelaza – pokrzywa sama w sobie jest źródłem tego pierwiastka i nadmiar może być obciążeniem dla organizmu.

Zawsze czytaj etykiety suplementów i informuj lekarza o stosowaniu ziół – nawet tych, które wydają się bezpieczne. To ważne zwłaszcza w przypadku przewlekłych chorób lub leczenia farmakologicznego.

Jakie są przeciwwskazania i skutki uboczne stosowania pokrzywy?

Stosowanie pokrzywy nie zawsze jest wskazane. Dlaczego?

W niektórych przypadkach może powodować działania niepożądane albo wchodzić w interakcje z lekami. Przedłużone i niekontrolowane stosowanie pokrzywy może prowadzić do odwodnienia lub zaburzeń gospodarki elektrolitowej – zwłaszcza przy jej działaniu moczopędnym.

Przeciwwskazania do stosowania pokrzywy to m.in.:

przewlekłe choroby nerek,
zaburzenia pracy serca związane z utratą elektrolitów,
leczenie przeciwkrzepliwe – z uwagi na zawartość witaminy K,
ciąża i okres karmienia piersią – ze względu na brak wystarczających danych o bezpieczeństwie,
wiek poniżej 12 lat – nie zaleca się stosowania pokrzywy u dzieci bez konsultacji z lekarzem.

Pokrzywa może wywołać reakcje alergiczne, zwłaszcza przy bezpośrednim kontakcie ze skórą – obecne na roślinie włoski mogą parzyć i prowadzić do podrażnień. U niektórych osób występują także bóle brzucha, biegunka lub uczucie suchości w ustach po wypiciu zbyt dużej ilości naparu.

Jeśli stosujesz pokrzywę dłużej niż kilka tygodni, obserwuj reakcje organizmu. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości, najlepiej skonsultuj się z lekarzem lub fitoterapeutą.

Badania nad pokrzywą

Pokrzywa zwyczajna od dawna wykorzystywana jest w tradycyjnej fitoterapii. Stosowano ją do wspierania pracy nerek, łagodzenia problemów skórnych i poprawy kondycji. Współczesne badania potwierdzają te zastosowania, wskazując na działanie przeciwzapalne, przeciwutleniające, moczopędne oraz korzystny wpływ na metabolizm. Podkreśla się też jej rolę w łagodzeniu objawów przerostu prostaty i wspomaganiu leczenia anemii. Dlatego poznaj więcej faktów na jej temat, które można znaleźć w badaniach naukowych.

Pokrzywa ma silne właściwości przeciwzapalne, które pomagają łagodzić objawy wielu chorób przewlekłych. Zawarte w niej związki zmniejszają obrzęki, ból i sztywność, hamując enzymy odpowiedzialne za produkcję cytokin i prostaglandyn. Dlatego znajduje zastosowanie jako naturalne wsparcie przy reumatyzmie, stanach zapalnych skóry, infekcjach dróg moczowych czy przerostach prostaty. Może też wspierać organizm w stresie oksydacyjnym i przeciążeniu, a także u osób z cukrzycą, u których częściej występują przewlekłe stany zapalne, w tym neurozapalenie. Stosuje się ją w formie naparów, ekstraktów lub suplementów diety, jako uzupełnienie codziennej terapii [1].

Działanie przeciwcukrzycowe pokrzywy wynika z jej wpływu na procesy metaboliczne. Ekstrakty z liści i korzeni mogą obniżać poziom glukozy we krwi, wspierać wydzielanie insuliny i zwiększać wrażliwość tkanek na ten hormon. Pokrzywa może także redukować leptynę i LDL, poprawiając gospodarkę metaboliczną. Badania wskazują, że podana przed spożyciem glukozy ogranicza wzrost jej stężenia we krwi, a dodatkowo stymuluje ekspresję receptorów insuliny i czynnika IGF, wspierając regulację glikemii [1,2].

Działanie przeciwstarzeniowe pokrzywy wynika głównie z hamowania enzymów rozkładających kolagen i elastynę, które odpowiadają za jędrność i elastyczność skóry. Najsilniejsze efekty mają ekstrakty bogate w kwercetynę i kwas ursolowy, o działaniu przeciwzapalnym i antyoksydacyjnym. Chronią one skórę przed stresem oksydacyjnym i uszkodzeniami UV. Dostarcza też chlorofilu i witamin wspierających regenerację tkanek, dlatego znajduje zastosowanie w kosmetykach i suplementach dbających o zdrowy wygląd skóry [3].

Pokrzywa zwyczajna | Podsumowanie

Pokrzywa to roślina, która, mimo że bywa traktowana jak chwast, ma szerokie zastosowanie w medycynie naturalnej i diecie. Zarówno liście, jak i korzeń pokrzywy zawierają cenne substancje wspierające zdrowie. Możesz ją wykorzystywać przy problemach skórnych, zaburzeniach odporności, stanach zapalnych czy w profilaktyce anemii. Stosowana z umiarem i we właściwej formie może działać wspomagająco w wielu dolegliwościach. Pokrzywa to przykład tego, że nawet niepozorna roślina może mieć wpływ na samopoczucie i funkcjonowanie organizmu.

FAQ

Co daje picie pokrzywy na noc?

Picie pokrzywy wieczorem może wspierać organizm w procesach oczyszczania i łagodzenia stanów zapalnych. Działa moczopędnie, więc u niektórych osób może powodować potrzebę nocnego wstawania do toalety. Jeśli zależy Ci na spokojnym śnie, lepszym wyborem może być wypicie naparu rano lub w ciągu dnia.

Czy pokrzywa jest dobra na wątrobę?

Tak, pokrzywa może działać wspomagająco na pracę wątroby dzięki właściwościom detoksykującym i przeciwzapalnym. Pomaga usuwać z organizmu zbędne produkty przemiany materii i może łagodzić drobne dolegliwości układu pokarmowego. Nie zastępuje jednak specjalistycznego leczenia w przypadku chorób wątroby.

Co daje moczenie nóg w pokrzywie?

Moczenie nóg w naparze z pokrzywy może łagodzić obrzęki, poprawiać krążenie i wspierać regenerację skóry. Taki zabieg bywa stosowany przy zmęczonych nogach, uczuciu ciężkości lub drobnych podrażnieniach skóry. Pokrzywa działa przeciwzapalnie, więc może też przynieść ulgę przy lekkich dolegliwościach reumatycznych.

Zobacz także

Detoks cukrowy – jak go przeprowadzić krok po kroku?

Skrzyp polny – właściwości i zastosowanie

Bibliografia

Autor:

Monika Sejbuk

Magister dietetyki

Uwielbia pomagać zmieniać nawyki żywieniowe i tworzyć nowe- zdrowsze. Tworzy innowacyjne spojrzenie na zdrowy tryb życia, który nie jest restrykcyjny a przyjemny.