Jak chronić skórę przed fotouszkodzeniami?

Fotouszkodzenia to problem, który dotyczy każdego, niezależnie od wieku czy stylu życia. Promieniowanie UV działa na skórę przez cały rok, nawet w pochmurne dni. Przyczynia się do przedwczesnego starzenia, powstawania przebarwień i uszkodzeń skóry. W dłuższej perspektywie może prowadzić do groźnych chorób, takich jak nowotwory skóry. Jak zatem skutecznie chronić skórę przed fotouszkodzeniami i minimalizować ich skutki? W tym artykule znajdziesz praktyczne wskazówki, które pomogą Ci zadbać o zdrowie skóry i zabezpieczyć ją przed szkodliwym działaniem promieniowania słonecznego.

Czym są fotouszkodzenia skóry?

Fotouszkodzenia skóry to negatywne efekty działania promieniowania UV na skórę. Mogą objawiać się w różny sposób, w zależności od intensywności promieniowania ultrafioletowego i czasu ekspozycji na słońce. Promieniowanie UV docierając do komórek skóry, uszkadza je. Prowadzi to m.in. do zmniejszenia produkcji kolagenu i elastyny, a w konsekwencji do utraty jędrności i elastyczności tkanki skóry. Dochodzi przez to do zmian w jej strukturze i pojawiania się zmarszczek. Najbardziej niebezpiecznym skutkiem fotouszkodzeń jest zwiększone ryzyko rozwoju nowotworów skóry, takich jak czerniak.

Fotouszkodzenia są często niewidoczne na pierwszy rzut oka, ponieważ ich skutki pojawiają się po latach. Nawet krótkie okresy ekspozycji na słońce mogą z czasem prowadzić do trwałych uszkodzeń, co sprawia, że ochrona skóry przed promieniowaniem UV jest niezbędna przez całe życie.

Fotouszkodzenia skóry – przyczyny i skutki

Główną przyczyną fotouszkodzeń skóry jest promieniowanie UV, które pochodzi zarówno ze słońca, jak i z innych źródeł, takich jak solaria. Promieniowanie UV docierające do powierzchni Ziemi dzieli się na dwa rodzaje – UVA i UVB. Promieniowanie UVB dociera do wierzchnich warstw skóry i odpowiada za poparzenia słoneczne, natomiast promieniowanie UVA wnika do głębszych warstw skóry, przyczyniając się do uszkodzeń włókien kolagenowych i elastynowych, co powoduje przedwczesne starzenie się skóry.

Skutki fotouszkodzeń obejmują wiele problemów skórnych, począwszy od zmarszczek i przebarwień, po bardziej poważne zmiany, takie jak rogowacenie słoneczne, które może przekształcić się w nowotwór skóry. Często pojawiają się też plamy starcze i trwałe uszkodzenia DNA komórek skóry.

Oprócz widocznych skutków, fotouszkodzenia osłabiają naturalne mechanizmy obronne skóry, co sprawia, że staje się ona bardziej podatna na stany zapalne i infekcje. Nieleczone zmiany skórne wywołane przez UV mogą prowadzić do trwałych uszkodzeń skóry i zwiększenia ryzyka rozwoju nowotworów.

Dlaczego warto chronić skórę przed słońcem przez cały rok?

Wiele osób myśli, że ochrona przed słońcem jest potrzebna jedynie latem, kiedy spędza się dużo czasu na świeżym powietrzu. Jednak promieniowanie UV działa na skórę przez cały rok, niezależnie od pory roku czy pogody. Nawet w pochmurne dni, do 80% promieni UV może przenikać przez chmury, a śnieg, piasek i woda odbijają promienie słoneczne, zwiększając ich działanie na skórę.

Promieniowanie UVA, które stanowi większość promieniowania UV docierającego do Ziemi, przenika przez chmury, szkło i naskórek, działając destrukcyjnie na głębsze warstwy skóry. To właśnie promieniowanie UVA jest głównym sprawcą fotostarzenia, czyli przedwczesnego starzenia się skóry, które objawia się głębokimi zmarszczkami, utratą jędrności i elastyczności skóry, a także przebarwieniami. Z kolei promieniowanie UVB, choć w większej mierze występuje latem, również przyczynia się do fotouszkodzeń, powodując oparzenia słoneczne i uszkodzenia DNA komórek skóry.

Dlatego ochrona przed słońcem powinna być codziennym nawykiem, bez względu na porę roku. Regularne stosowanie kremów z filtrem, noszenie okularów przeciwsłonecznych i odpowiedniej odzieży pomoże Ci chronić skórę przed szkodliwymi skutkami działania promieniowania UV.

Jak skutecznie chronić skórę przed promieniowaniem UV?

Skuteczna ochrona skóry przed promieniowaniem UV wymaga codziennych działań, które w prosty sposób możesz wprowadzić do swojej pielęgnacyjnej rutyny. Najważniejszym krokiem jest stosowanie kremów z filtrem przeciwsłonecznym (SPF). Skrót SPF z języka angielskiego oznacza „sun protection factor”, czyli współczynnik ochrony przeciwsłonecznej. Wskaźnik ten określa, jak skutecznie dany produkt chroni skórę przed promieniowaniem UVA lub UVB. Im wyższa wartość SPF, tym większa ochrona skóry przed szkodliwym działaniem UV. Wybieraj produkty o szerokim spektrum ochrony, które blokują zarówno promieniowanie UVA, jak i UVB. Minimalny poziom ochrony, jaki powinno się stosować, to SPF 30.

Nakładaj krem z filtrem co najmniej 20 minut przed wyjściem na słońce i pamiętaj, aby ponawiać aplikację co 2-3 godziny, zwłaszcza jeśli przebywasz dużo na słońcu, pływasz lub się pocisz. Krem powinien być także aplikowany na obszary skóry często pomijane, takie jak uszy, kark, dekolt czy usta. Dla ust sprawdzą się specjalnie dedykowane balsamy z filtrem UV.

Poza kremami, noszenie odzieży ochronnej może znacznie zmniejszyć narażenie na promieniowanie UV. Kapelusze z szerokim rondem, okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV i lekkie, długie ubrania mogą stanowić dodatkową barierę ochronną. W godzinach największego nasłonecznienia (między 10:00 a 16:00) warto unikać bezpośredniej ekspozycji na słońce, a przebywać w cieniu, jeśli to możliwe.

Chociaż kremy z filtrem są niezbędne, ochrona skóry powinna być kompleksowa. Wybierając odpowiednie akcesoria i ograniczając czas spędzany w pełnym słońcu, znacząco zmniejszysz ryzyko wystąpienia fotouszkodzeń.

Odpowiednia pielęgnacja skóry po ekspozycji na słońce

Po dłuższej ekspozycji na słońce, skóra wymaga szczególnej uwagi, aby zminimalizować ewentualne uszkodzenia i wspomóc proces regeneracji. Pierwszym krokiem jest dokładne nawilżenie skóry. Słońce może powodować odwodnienie, co przyczynia się do jej suchości i utraty elastyczności. Stosuj produkty z kwasem hialuronowym, aloesem lub ceramidami, które odbudowują barierę ochronną skóry i zatrzymują wilgoć.

W przypadku lekkich poparzeń słonecznych pomocne będą kosmetyki łagodzące, takie jak żel aloesowy czy preparaty z pantenolem. Mają one właściwości kojące i przyspieszają regenerację skóry. Jeśli skóra jest zaczerwieniona lub podrażniona, unikaj produktów z substancjami drażniącymi, takimi jak alkohol czy perfumy, które mogą pogłębiać uszkodzenia.

Wieczorem, po dniu spędzonym na słońcu, warto zastosować kremy regenerujące i odżywcze, które wspomogą proces odnowy skóry. Kosmetyki zawierające antyoksydanty, takie jak witamina C czy E, pomagają neutralizować wolne rodniki, będące jednym z głównych winowajców przedwczesnego starzenia się skóry. Regularna pielęgnacja po opalaniu zmniejsza stopień uszkodzeń i wspiera procesy naprawcze. Ważne jest także dbanie o odpowiednie nawodnienie podczas dnia spędzanego na słońcu. Odpowiednie nawodnienie organizmu poprzez regularne picie wody jest niezwykle istotne podczas opalania, ponieważ wspiera prawidłowe funkcjonowanie skóry i jej regenerację. Dzięki właściwej ilości wody skóra pozostaje nawilżona, co pomaga zapobiegać jej przesuszeniu i podrażnieniom spowodowanym promieniowaniem słonecznym.

Jak dieta może wspierać ochronę przed fotouszkodzeniami?

Twoja dieta ma bezpośredni wpływ na kondycję skóry i może wspierać ochronę przed fotouszkodzeniami. Produkty bogate w antyoksydanty, takie jak witaminy A, C i E, pomagają neutralizować wolne rodniki, które powstają w wyniku ekspozycji na promieniowanie UV. Te witaminy wspierają procesy regeneracji skóry i chronią komórki przed uszkodzeniami. Warto sięgać po warzywa i owoce o intensywnych barwach, takie jak marchew, papryka, pomidory, jagody czy szpinak, które są bogate w te cenne składniki.

Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, takie jak omega-3, omega-6, obecne w tłustych rybach, orzechach włoskich i siemieniu lnianym, mają działanie przeciwzapalne. Pomaga to w łagodzeniu podrażnień skóry po ekspozycji na słońce. Regularne spożywanie tych składników wspiera barierę ochronną skóry, poprawia jej elastyczność i wspomaga procesy regeneracyjne.

Likopen, obecny w pomidorach i arbuzach, to kolejny cenny antyoksydant, który pomaga chronić skórę przed uszkodzeniami wywołanymi przez promieniowanie UV. Regularne spożywanie produktów bogatych w likopen może wzmocnić naturalną ochronę skóry przed słońcem.

Badania nad wpływem UV na skórę

Badania potwierdzają, że promieniowanie UV uszkadza barierę skóry, prowadząc do jej osłabienia i podrażnień. Sprawdź, co mówią badania na temat skutków promieniowania UV oraz metod ochrony skóry przed jego szkodliwym działaniem.

1. Promieniowanie UV uszkadza barierę ochronną skóry. UVB stymuluje produkcję reaktywnych form tlenu (RFT), które powodują stres oksydacyjny i uszkadzają komórki skóry. RFT niszczą lipidy i białka odpowiedzialne za utrzymanie prawidłowej funkcji ochronnej skóry. Obniża to nawodnienie i nawilżenie skóry oraz zwiększa podatności na podrażnienia i osłabia jej regenerację. Długotrwała ekspozycja na promieniowanie UV przyczynia się też do degradacji macierzy zewnątrzkomórkowej skóry właściwej.  W efekcie dochodzi do przedwczesnego starzenia się skóry, pojawienia się zmarszczek i utraty elastyczności [1].
2. Uszkodzona bariera skórna staje się bardziej przepuszczalna dla substancji chemicznych. Zwiększa to ryzyko przenikania ksenobiotyków, czyli obcych dla organizmu związków chemicznych. Warstwa rogowa naskórka (SC), stanowiąca naturalną ochronę skóry, działa jak bariera ograniczająca dostęp szkodliwych substancji. Gdy zostaje naruszona, np. w wyniku nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV, jej zdolność do zatrzymywania substancji chemicznych na powierzchni skóry znacznie spada. Bbadania wykazały, że uszkodzenie SC pozwala na zwiększone przenikanie takich związków jak takrolimus, który w przypadku zdrowej skóry nie przedostaje się do głębszych warstw. Niewłaściwie chroniona skóra narażona jest również na przenikanie ksenobiotyków. Może to prowadzić do niepożądanych reakcji i uszkodzeń wewnętrznych warstw skóry. [1,2].
3. Stosowanie filtrów UV z ceramidami jest niezwykle istotne dla utrzymania zdrowej i nawilżonej skóry, szczególnie w obliczu szkodliwego promieniowania słonecznego. Ceramidy odgrywają istotną rolę w naprawie bariery skórnej. Potwierdzają to badania wykazujące ich wpływ na redukcję transepidermalnej utraty wody (TEWL), będącej wskaźnikiem zdrowia skóry. Produkty ochronne zawierające ceramidy skutecznie minimalizują uszkodzenia wywołane przez promieniowanie UV, poprawiając funkcję bariery i poziom nawilżenia skóry. Dodatkowo ceramidy mają właściwości przeciwzapalne, co pomaga zmniejszyć podrażnienia, takie jak rumień. W porównaniu z filtrami bez ceramidów, formuły wzbogacone w te lipidy wspierają utrzymanie równowagi skóry. Czyni je to bardziej efektywnymi w ochronie przed promieniowaniem UV i regeneracji skóry [3].

Codzienne stosowanie preparatów kosmetycznych, w tym kremów przeciwsłonecznych zawierających ceramidy może zwiększyć nawilżenie skóry, jednocześnie wzmacniając funkcjonowanie jej naturalnej bariery ochronnej.

FAQ — najczęściej zadawane pytania

Jakie są skutki nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UVB?

Nadmierna ekspozycja na promieniowanie UVB prowadzi do oparzeń słonecznych, które objawiają się zaczerwienieniem i pieczeniem skóry. Długotrwała ekspozycja na UVB może powodować powstawanie przebarwień oraz zwiększać ryzyko rozwoju nowotworów skóry, w tym groźnego czerniaka. Promieniowanie UVB uszkadza również komórki skóry, co prowadzi do szybszego starzenia się i zaburzeń w jej strukturze.

Czym różni się promieniowanie UVA od UVB?

Promieniowanie UVA przenika głęboko w skórę, uszkadzając Jwłókna kolagenowe i elastynowe, co prowadzi do przedwczesnego starzenia się skóry. Promieniowanie UVB działa bardziej powierzchownie, wywołując oparzenia słoneczne i bezpośrednie uszkodzenia DNA komórek skóry. Oba rodzaje promieniowania przyczyniają się do powstawania fotouszkodzeń, ale mają różne skutki. UVA powoduje zmarszczki i przebarwienia, a UVB oparzenia i uszkodzenia DNA.

Jak działają kremy z filtrem?

Kremy z filtrem tworzą na skórze warstwę ochronną, która absorbuje, odbija lub rozprasza promieniowanie UV. Zapobiega tym samym jego przenikaniu do głębszych warstw skóry. Produkty o szerokim spektrum ochrony chronią przed promieniowaniem UVA i UVB, minimalizując ryzyko oparzeń, przedwczesnego starzenia się skóry oraz nowotworów. Regularne stosowanie kremów z filtrem jest kluczowe, nawet w pochmurne dni, aby chronić skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania UV.

Czy opalanie się jest korzystne dla zdrowia skóry?

Nadmierne opalanie się nie jest korzystne dla skóry. Choć krótkotrwała ekspozycja na słońce wspiera naturalną syntezę witaminy D, nadmierne przebywanie na słońcu bez ochrony powoduje fotouszkodzenia. W efekcie powstają zmarszczki, przebarwienia, a także oparzenia i wzrasta ryzyko rozwoju nowotworów skóry. Dlatego też czas opalania powinien być ograniczony, a w trakcie kąpieli słonecznej powinna być stosowana właściwa ochrona przeciwsłoneczna.

Jak zminimalizować ryzyko fotouszkodzeń skóry?

Aby zminimalizować ryzyko fotouszkodzeń, stosuj kremy z filtrem o szerokim spektrum działania (UVA i UVB) i wysokim SPF, zwłaszcza w słoneczne dni. Noś okulary przeciwsłoneczne i kapelusze z szerokim rondem, a w godzinach największego nasłonecznienia (10:00-16:00) unikaj bezpośredniej ekspozycji na słońce. Pamiętaj też o regularnej re-aplikacji kremu z filtrem średnio co 2-3 godziny oraz po kąpieli wodnej lub intensywnym poceniu się.

Co chroni skórę przed promieniowaniem UV?

Skórę przed promieniowaniem UV chronią przede wszystkim kremy z filtrem, które blokują działanie promieniowania UVA i UVB. Dodatkowo odzież ochronna, taka jak kapelusze, okulary przeciwsłoneczne i długie rękawy, stanowi fizyczną barierę przed słońcem. Ochronę wspomagają również produkty bogate w antyoksydanty oraz odpowiednia dieta, która wspiera regenerację skóry i neutralizuje wolne rodniki powstałe na skutek ekspozycji na słońce.

Zobacz także

• Co jeść, by mieć ładną i zdrową skórę?
• Witaminy antyoksydacyjne a ochrona przed wolnymi rodnikami

Bibliografia

1. Wang K, Deng Y, He Y, Cao J, Zhang L, Qin L, Qu C, Li H, Miao J. Protective Effect of Mycosporine-like Amino Acids Isolated from an Antarctic Diatom on UVB-Induced Skin Damage. Int J Mol Sci. 2023 Oct 10;24(20):15055.
2. Viegas J, Dias S, Carvalho AM, Sarmento B. Characterization of a human lesioned-skin model to assess the influence of skin integrity on drug permeability. Biomed Pharmacother. 2023 Dec 31;169:115841. 
3. Cao Y, Zhang X, He X, Wang W, Yi Y, Ai Y. Efficacy of ceramide-containing sunscreen on skin barrier. J Cosmet Dermatol. 2024 Feb;23(2):525-528.

Autor:

Edyta Gołaś

Magister kosmetologii

Jej pasją jest rozkładanie problemów skórnych na czynniki pierwsze tak, aby odnaleźć ich prawdziwą przyczynę. W swojej pracy kieruje się nurtem holistycznym, dzięki czemu potrafi pomóc skutecznie zadbać o zdrowie nawet najbardziej wymagającej skóry.