Choroba Leśniowskiego-Crohna – co warto o niej wiedzieć?

Choroba Leśniowskiego-Crohna to temat, który może budzić wiele pytań i wątpliwości. Jeśli zastanawiasz się, czym dokładnie jest to schorzenie, jakie są jego objawy oraz jak można je leczyć, jesteś we właściwym miejscu. Z tego artykułu dowiesz się, jakie są potencjalne przyczyny choroby, jakie czynniki mogą zwiększać ryzyko jej wystąpienia oraz jak wygląda proces diagnostyczny. Poznasz też różne metody leczenia, zarówno farmakologiczne, jak i chirurgiczne i dowiesz się, jak dieta może wspierać łagodzenie objawów choroby. 

Co to jest choroba Leśniowskiego-Crohna?

Choroba Leśniowskiego-Crohna to przewlekłe schorzenie, które należy do grupy nieswoistych chorób zapalnych jelit. Charakteryzuje się występowaniem odcinkowych zmian zapalnych w różnych częściach przewodu pokarmowego. 

Oznacza to, że pomiędzy obszarami objętymi stanem zapalnym mogą występować fragmenty zdrowej tkanki. Proces zapalny rozpoczyna się w błonie śluzowej jelita, ale z czasem może obejmować wszystkie warstwy ściany przewodu pokarmowego. To prowadzi do zniszczenia i włóknienia tkanek, skutkując powstawaniem przetok i zwężeń.

Choroba może dotknąć każdego odcinka przewodu pokarmowego – od jamy ustnej aż po odbyt. Najczęściej jednak zmiany zapalne lokalizują się w końcowym odcinku jelita krętego oraz w jelicie grubym. Typowe objawy to:

• biegunka,
• bóle brzucha,
• Niedobory witamin i składników mineralnych,
• utrata masy ciała.

Warto podkreślić, że choroba ma przebieg przewlekły i często naprzemiennie występują okresy zaostrzeń i remisji. Z tego powodu osoby dotknięte tym schorzeniem muszą być pod stałą opieką medyczną, aby monitorować stan zdrowia i odpowiednio reagować na wszelkie zmiany.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Choroba Leśniowskiego-Crohna to złożone schorzenie, którego przyczyny nie są do końca poznane. Istnieje jednak wiele teorii dotyczących czynników, które mogą przyczyniać się do jej rozwoju. Wśród nich wyróżnia się zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. 

Badania sugerują, że osoby z rodzinną historią nieswoistych chorób zapalnych jelit mogą być bardziej podatne na rozwój tej choroby. Czynniki środowiskowe, takie jak dieta oraz styl życia, również odgrywają istotną rolę. Na przykład palenie tytoniu jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka, który nie tylko zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania, ale także może pogarszać przebieg choroby.

Dieta ma duży wpływ na rozwój i przebieg choroby Leśniowskiego-Crohna. Chociaż nie ma jednej diety odpowiedniej dla wszystkich pacjentów, niektóre produkty mogą nasilać objawy. Warto zwrócić uwagę na unikanie pokarmów, które mogą wywoływać dolegliwości. Oto kilka przykładów:

• mleko i jego przetwory,
• pszenica i produkty zawierające gluten,
• alkohol i napoje gazowane.

Z drugiej strony, wprowadzenie do diety produktów bogatych w błonnik oraz witaminy może wspierać zdrowie jelit i łagodzić objawy. Pamiętaj jednak, że każda osoba jest inna i warto skonsultować się z dietetykiem lub gastroenterologiem w celu dostosowania diety do indywidualnych potrzeb.

Objawy choroby Leśniowskiego-Crohna

Choroba Leśniowskiego-Crohna charakteryzuje się różnorodnością objawów, które mogą być zarówno ogólne, jak i miejscowe. Objawy ogólne to przede wszystkim osłabienie oraz utrata masy ciała, które wynikają z przewlekłego stanu zapalnego i zaburzeń wchłaniania składników odżywczych. Miejscowe symptomy zależą od lokalizacji zmian w przewodzie pokarmowym. Najczęściej dotknięty jest końcowy odcinek jelita krętego, co może prowadzić do takich objawów jak:

• Bóle brzucha, szczególnie w prawej dolnej części jamy brzusznej, nasilające się po posiłkach.
• Biegunka, która może być uporczywa i trudna do opanowania.
• Rzadko występująca domieszka krwi w stolcu, choć niekiedy mogą pojawić się smoliste stolce.

W przypadku zajęcia innych części przewodu pokarmowego, objawy mogą się różnić. Na przykład, jeśli choroba dotyczy jamy ustnej, mogą pojawić się owrzodzenia aftowe. Z kolei zmiany w przełyku mogą powodować dysfagię (trudności w przełykaniu) oraz ból podczas przełykania. W przypadku zajęcia żołądka i dwunastnicy, pacjenci mogą doświadczać bólu brzucha oraz wymiotów.

• Zajęcie jelita grubego często skutkuje biegunką oraz bólem brzucha.
• Zmiany okołoodbytowe mogą manifestować się jako wyrośla skórne, owrzodzenia czy przetoki.

Pamiętaj, że objawy te mogą różnić się u poszczególnych osób i nie zawsze występują jednocześnie. 

Diagnostyka i rozpoznanie choroby Leśniowskiego-Crohna

Proces diagnostyczny choroby Leśniowskiego-Crohna zaczyna się od dokładnego wywiadu lekarskiego. Lekarz zapyta Cię o objawy, ich nasilenie oraz czas trwania. 

Ważne jest, abyś opisał wszelkie dolegliwości, takie jak bóle brzucha, biegunki czy utrata masy ciała. 

Wywiad może również obejmować pytania dotyczące historii chorób w rodzinie oraz stylu życia, w tym nawyków żywieniowych i palenia tytoniu. Następnie lekarz przeprowadzi badanie fizykalne, które może ujawnić nieprawidłowości w obrębie jamy brzusznej.

W celu potwierdzenia diagnozy wykonuje się szereg badań laboratoryjnych i endoskopowych.

• Badania krwi mogą wykazać niedokrwistość, leukocytozę czy zwiększone stężenie białek ostrej fazy, takich jak CRP. 
• Oznaczenie przeciwciał ASCA, może pomóc w różnicowaniu z innymi schorzeniami jelit. 
• Badania kału na obecność kalprotektyny i laktoferyny są użyteczne w ocenie aktywności zapalenia jelita. 
• Endoskopia, taka jak ileokolonoskopia, pozwala na bezpośrednią ocenę stanu jelita i pobranie wycinków do analizy histopatologicznej. 
• W niektórych przypadkach konieczne są dodatkowe badania obrazowe, takie jak USG czy TK (tomografia komputerowa), aby ocenić zmiany poza światłem przewodu pokarmowego.

Leczenie farmakologiczne i chirurgiczne

Leczenie choroby Leśniowskiego-Crohna jest złożonym procesem, który wymaga indywidualnego podejścia do każdego pacjenta. 

W terapii farmakologicznej stosuje się różne grupy leków, które pomagają kontrolować objawy i zapobiegać nawrotom. 

Do najczęściej używanych należą leki przeciwzapalne, takie jak glikokortykosteroidy (np. prednizon, prednizolon) oraz leki immunosupresyjne, w tym azatiopryna i merkaptopuryna. 

W przypadku bardziej zaawansowanych postaci choroby, lekarze mogą zalecić stosowanie leków biologicznych, takich jak infliksymab czy adalimumab, które działają na poziomie molekularnym, hamując procesy zapalne.

W niektórych przypadkach leczenie farmakologiczne może okazać się niewystarczające i konieczne jest przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego. Operacje są zazwyczaj wykonywane w sytuacjach, gdy dochodzi do powikłań, takich jak przetoki, ropnie czy zwężenia jelitowe. 

Chirurgia może być też rozważana w przypadku podejrzenia nowotworu lub gdy inne metody leczenia nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Ważne jest, aby pacjenci byli świadomi możliwości i ograniczeń każdej z metod leczenia oraz regularnie konsultowali się z lekarzem w celu monitorowania stanu zdrowia.

Rola diety w zarządzaniu chorobą

Odpowiednia dieta odgrywa ważną rolę w zarządzaniu chorobą Leśniowskiego-Crohna, pomagając łagodzić objawy i zapobiegać nawrotom.

Dieta w okresie zaostrzenia choroby znacząco różni się od tej stosowanej w okresie remisji.

Podczas zaostrzenia zaleca się spożywanie lekkostrawnych, dobrze tolerowanych produktów, które minimalizują podrażnienie jelit. Często stosuje się dietę ubogoresztkową, eliminującą błonnik, aby zmniejszyć ryzyko biegunek i podrażnień. Wskazane jest unikanie surowych warzyw i owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz roślin strączkowych. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić dietę płynną lub półpłynną, aby zmniejszyć obciążenie jelit i wspomóc ich regenerację.

W okresie remisji natomiast można stopniowo rozszerzać dietę o większą ilość błonnika, jeśli jest dobrze tolerowany, oraz wzbogacać jadłospis w składniki wspierające odbudowę organizmu.

Chociaż nie ma jednej uniwersalnej diety dla wszystkich pacjentów, pewne zasady żywieniowe mogą przynieść ulgę wielu osobom z tą chorobą. Ważne jest, aby unikać pokarmów, które mogą nasilać dolegliwości. Do takich produktów należą często mleko i jego przetwory, pszenica, drożdże, a także niektóre owoce i warzywa. Warto też ograniczyć spożycie tłuszczów nasyconych oraz produktów zawierających sztuczne dodatki, takie jak maltodekstryna czy karagen.

Z drugiej strony, istnieją produkty, które mogą być korzystne dla osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna. Dieta powinna być bogata w składniki odżywcze, witaminy i składniki mineralne. 

Pacjenci z chorobą Leśniowskiego-Crohna często borykają się z niedoborami witamin i składników mineralnych, takich jak żelazo, witamina B12, cynk czy witamina D. Wynika to zarówno z upośledzonego wchłaniania składników odżywczych w jelitach, jak i z ograniczeń dietetycznych.

Wiele osób ma również trudności z utrzymaniem prawidłowej masy ciała, co może prowadzić do niedożywienia i osłabienia organizmu. Dlatego ważne jest spożywanie dobrze zbilansowanych posiłków, bogatych w białko, zdrowe tłuszcze i łatwo przyswajalne węglowodany. W niektórych przypadkach konieczna jest suplementacja. Dieta powinna być dostosowana indywidualnie, z uwzględnieniem tolerancji pokarmowej i stanu zdrowia pacjenta.

Dla niektórych pacjentów pomocna może być dieta o małej zawartości fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli (lowFODMAP). 

Powikłania i rokowanie choroby Leśniewskiego-Crohna

Choroba Leśniowskiego-Crohna może prowadzić do szeregu powikłań, które wpływają na jakość życia pacjentów. Jednym z najczęstszych problemów są przetoki i ropnie, które mogą się tworzyć w wyniku przewlekłego stanu zapalnego. 

Przetoki to nieprawidłowe połączenia między różnymi częściami jelita lub między jelitem a innymi narządami. Mogą prowadzić do infekcji i innych komplikacji. 

Ropnie natomiast to zbiorniki ropy, które mogą wymagać interwencji chirurgicznej. Inne możliwe powikłania obejmują:

• Niedrożność jelit – spowodowana zwężeniem światła jelita w wyniku bliznowacenia.
• Niedożywienie – wynikające z upośledzonego wchłaniania składników odżywczych.
• Zwiększone ryzyko raka jelita grubego – szczególnie u pacjentów z długotrwałym stanem zapalnym.

Rokowanie dla osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna jest zazwyczaj dobre, choć całkowite wyleczenie nie jest obecnie możliwe. Dzięki postępom w medycynie, pacjenci mogą prowadzić stosunkowo normalne życie przy odpowiednim leczeniu i monitorowaniu stanu zdrowia. 

Regularne kontrole lekarskie są istotne, aby wcześnie wykrywać ewentualne powikłania oraz dostosowywać terapię do zmieniających się potrzeb organizmu. 

Warto pamiętać, że przestrzeganie zaleceń lekarskich oraz unikanie czynników ryzyka, takich jak palenie tytoniu, może znacząco poprawić jakość życia i zmniejszyć częstotliwość nawrotów choroby.

Badania nad Chorobą Leśniewskiego-Crohna

Choroba Leśniowskiego-Crohna to przewlekłe schorzenie zapalne jelit o złożonej etiologii, w której istotną rolę odgrywają czynniki genetyczne i środowiskowe. Kluczowym elementem jej leczenia jest odpowiednia dieta, wpływająca na częstość zaostrzeń i ogólny stan zdrowia pacjenta. Badania wskazują, że tłuszcze nasycone, cukry proste i sztuczne dodatki do żywności mogą nasilać stan zapalny, podczas gdy białko o wysokiej wartości biologicznej oraz zdrowe tłuszcze wspierają regenerację i poprawiają jakość życia. Wiele badań analizuje skuteczność diet eliminacyjnych w osiąganiu remisji. Oto kilka istotnych faktów na ten temat:

1. Systematyczny przegląd badań wykazał, że dieta bogata w błonnik może wspierać remisję choroby Leśniowskiego-Crohna. U 2389 pacjentów zaobserwowano poprawę wyników zdrowotnych, niezależnie od leczenia farmakologicznego. Może to wynikać z pozytywnego wpływu błonnika na mikrobiotę jelitową i funkcjonowanie układu pokarmowego. Nie oznacza to jednak, że każdy pacjent powinien spożywać duże ilości błonnika – kluczowe jest dostosowanie diety do indywidualnej tolerancji [1].
2. Badania sugerują, że emulgatory obecne w przetworzonej żywności mogą negatywnie wpływać na jelita, zwłaszcza u osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna. Substancje takie jak karagen, polisorbanty czy karboksymetyloceluloza mogą zaburzać mikrobiotę jelitową, nasilać stan zapalny i zwiększać przepuszczalność bariery jelitowej, sprzyjając zaostrzeniom choroby. Choć potrzeba dalszych badań, wiele zaleceń dietetycznych sugeruje unikanie emulgatorów, zwłaszcza w okresach zaostrzenia. Ograniczenie wysoko przetworzonej żywności może pomóc w stabilizacji choroby i poprawie samopoczucia pacjentów [2].
3. Kwasy omega-3 mogą pomagać w łagodzeniu objawów choroby Leśniowskiego-Crohna poprzez działanie przeciwzapalne i ochronne na błonę śluzową jelit. W badaniach zauważono, że osoby spożywające większe ilości tych kwasów rzadziej doświadczają zaostrzeń choroby. Omega-3 mogą wspierać mikrobiotę jelitową, co jest istotne w utrzymaniu zdrowia układu pokarmowego. Choć nie są one zamiennikiem standardowej terapii, ich obecność w diecie może mieć korzystny wpływ na przebieg choroby. Spożywanie tłustych ryb, siemienia lnianego czy oleju lnianego to dobry sposób na dostarczenie organizmowi tych cennych składników [3].

FAQ

Jakie są najnowsze metody leczenia choroby Leśniowskiego-Crohna?

W ostatnich latach pojawiły się nowe terapie biologiczne, które celują w specyficzne cząsteczki zapalne w organizmie. Leki takie jak ustekinumab i vedolizumab są stosowane u pacjentów, którzy nie reagują na tradycyjne leczenie. Warto skonsultować się z lekarzem, aby dowiedzieć się więcej o dostępnych opcjach.

Czy istnieją naturalne metody wspomagające leczenie choroby Leśniowskiego-Crohna?

Niektóre osoby z chorobą Leśniowskiego-Crohna zgłaszają korzyści z zastosowania suplementów diety, takich jak probiotyki, kwasy omega-3 czy kurkumina. Jednakże ich skuteczność nie jest jednoznacznie potwierdzona naukowo. Zawsze warto przedyskutować takie metody z lekarzem prowadzącym.

Czy stres wpływa na przebieg choroby Leśniowskiego-Crohna?

Stres może nasilać objawy choroby Leśniowskiego-Crohna i wpływać na częstotliwość nawrotów. Techniki relaksacyjne, takie jak medytacja czy terapia poznawczo-behawioralna, mogą być pomocne w zarządzaniu stresem i poprawie jakości życia.

Czy kobiety z chorobą Leśniowskiego-Crohna mogą mieć dzieci?

Kobiety z chorobą Leśniowskiego-Crohna mogą zajść w ciążę i urodzić zdrowe dzieci. Ważne jest jednak planowanie ciąży w okresie remisji oraz regularne konsultacje z gastroenterologiem i ginekologiem w celu monitorowania stanu zdrowia matki i dziecka.

Czy dieta wegetariańska lub wegańska jest odpowiednia dla osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna?

Dieta wegetariańska lub wegańska może być odpowiednia dla osób z tą chorobą, pod warunkiem że jest dobrze zbilansowana i dostarcza wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Warto skonsultować się z dietetykiem, aby upewnić się, że dieta spełnia indywidualne potrzeby żywieniowe.

Zobacz także

Objawy niedrożności jelit – jak je rozpoznać?

Nieszczelne jelita – przyczyny, objawy i leczenie

Bibliografia

1. Serrano Fernandez V, Seldas Palomino M, Laredo-Aguilera JA, Pozuelo-Carrascosa DP, Carmona-Torres JM. High-Fiber Diet and Crohn’s Disease: Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients. 2023 Jul 12;15(14):3114.   
2. Sigall Boneh R, Westoby C, Oseran I, Sarbagili-Shabat C, Albenberg LG, Lionetti P, Manuel Navas-López V, Martín-de-Carpi J, Yanai H, Maharshak N, Van Limbergen J, Wine E. The Crohn’s Disease Exclusion Diet: A Comprehensive Review of Evidence, Implementation Strategies, Practical Guidance, and Future Directions. Inflamm Bowel Dis. 2024 Oct 3;30(10):1888-1902. 
3. Martínez-García RM, Jiménez-Ortega AI, Salas-González MD, Peral-Suárez Á, Ruiz Martínez P. Papel de la dieta en la prevención y el desarrollo de la enfermedad de Crohn [Role of diet in the prevention and development of Crohn’s Disease]. Nutr Hosp. 2024 Sep 23;41(Spec No3):57-61. Spanish.

Autor:

Monika Sejbuk

Magister dietetyki

Uwielbia pomagać zmieniać nawyki żywieniowe i tworzyć nowe- zdrowsze. Tworzy innowacyjne spojrzenie na zdrowy tryb życia, który nie jest restrykcyjny a przyjemny.