Kurkuma – właściwości lecznicze i kulinarne

Kurkuma jest rośliną od lat wykorzystywaną w lecznictwie. Wykazuje liczne właściwości zdrowotne, do których można zaliczyć działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Jakie substancje zawarte w kurkumie wykazują takie właściwości? Jak stosować kurkumę i na co pomaga? Jak kurkuma wpływa na wątrobę? Na te pytania i wiele innych znajdziesz odpowiedź w poniższym artykule. 

Kurkuma – właściwości lecznicze i kulinarne

Kurkuma, znana również jako szafran indyjski, to przyprawa pochodząca z kłącza tej rośliny, która jest powszechnie stosowana w kuchni indyjskiej i innych kuchniach azjatyckich. Kurkuma, poza nadawaniem nowego wymiaru daniu, również wywiera korzystny efekt zdrowotny na organizm. Jest ona źródłem licznych związków bioaktywnych, które wykazują działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Działanie antyoksydacyjne polega na neutralizowaniu wolnych rodników, które powstają w organizmie w wyniku różnych procesów metabolicznych oraz pod wpływem czynników zewnętrznych (np. promieniowanie UV, zanieczyszczenia środowiska). Nadmiar wolnych rodników w organizmie może prowadzić do wielu poważnych chorób, takich jak cukrzyca typu 2, choroba Alzheimera i nowotwory. Dlatego tak ważne jest dostarczanie wraz z dietą produktów o działaniu antyoksydacyjnym, takich właśnie jak kurkuma. Jednak kurkuma wykazuje znacznie więcej korzystnych właściwości, a za chwilę poznasz je wszystkie. 

Czym jest kurkuma (ostryż długi)?

Kurkuma, a inaczej ostryż długi, to roślina z rodziny imbirowatych pochodząca z krajów Azji Południowej. Charakteryzuje się intensywnym pomarańczowym kolorem, który zawdzięcza obecności polifenoli. Kurkuma jest szeroko stosowana w kuchni, zwłaszcza w kuchni indyjskiej, gdzie jest podstawowym składnikiem przypraw, takich jak curry. Kurkuma jest również stosowana jako naturalny barwnik i aromat do potraw, a także jako składnik w suplementach diety ze względu na jej potencjalne właściwości prozdrowotne. Kurkuma znajduje także zastosowanie w kosmetyce ze względu na właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Produkty, w których można ją znaleźć, to między innymi szampony, kremy do twarzy, odżywki do włosów i różne maski. 

Na co pomaga kurkuma?

Kurkuma jest obiektem wielu badań ze względu na swoje właściwości lecznicze. Jak pokazują badania, wywiera prozdrowotny efekt na organizm. Kurkuma wykazuje właściwości przeciwwirusowe, ponieważ zwiększa odporność organizmu, uniemożliwia replikację i rozprzestrzenianie się niektórych wirusów w organizmie oraz redukuje stany zapalne. Roślina ta wywiera również korzystny efekt na układ sercowo-naczyniowy i zmniejsza ryzyko jego chorób. Regularne przyjmowanie kurkumy powoduje obniżenie stężenia lipoprotein LDL i triglicerydów oraz poprawia krążenie krwi poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych. Dodatkowo wpływa na regulację ciśnienia tętniczego krwi i chroni naczynia krwionośne. Kurkuma może wykazywać również korzystny efekt na wątrobę. Jak pokazują badania, kurkumina, czyli główny polifenol kurkumy, może zmniejszać stan zapalny wątroby poprzez działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Ponadto, kurkumina może pomóc w ochronie wątroby przed uszkodzeniami spowodowanymi przez toksyny, leki i wirusy. Badania in vitro i na zwierzętach wykazały, że kurkumina może chronić wątrobę przed uszkodzeniami wywołanymi przez niektóre substancje toksyczne, takie jak np. tetrachlorometan. Tetrachlorometan jest substancją szeroko wykorzystywaną w przemyśle, przez co istnieje ryzyko jego zatarciem. Kurkuma wykazuje także korzystny wpływ na gospodarkę węglowodanową, ponieważ wpływa na obniżenie stężenia glukozy i zwiększa wrażliwość tkanek na działanie insuliny. Badania wykazują również, że kurkumina może pomóc w zapobieganiu cukrzycy typu 2 poprzez zmniejszenie stanu zapalnego, który jest związany z tą chorobą. 

Substancje aktywne i wartości odżywcze kurkumy

Kurkumina jest źródłem wielu związków aktywnych, do których można zaliczyć polifenole. Głównym polifenolem kurkumy jest kurkumina, której zawdzięcza swoją barwę. To właśnie kurkumina wykazuje liczne właściwości lecznicze. Poza kurkuminą jest ona również źródłem  wiele innych związków o właściwościach zdrowotnych, takich jak kurkuminoidy, turmerony i olejek eteryczny. Związki te mają silne właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne i przeciwnowotworowe. 

Kurkumina zawiera niewielkie ilości białka, węglowodanów i tłuszczu. Mimo to jest dobrym źródłem żelaza i błonnika. Kurkuma charakteryzuje się bardzo intensywnym smakiem, przez co głównie stosowana jest jako dodatek do dań i koktajli. 

Jak stosować kurkumę? Kurkumina, aktywny składnik kurkumy, cechuje się słabą wchłanialnością. Właśnie z tego powodu, aby zwiększyć wchłanialność kurkuminy, często stosuje się specjalne formy kurkumy, np. ekstrakt z kurkumy z dodatkiem czarnego pieprzu. Pieprz czarny jest źródłem piperyny, która zwiększa wchłanialność kurkuminy. Innym sposobem do zwiększenia jej wchłanialności jest dodatek tłuszczu do posiłku. 

Kurkuma w kuchni – do jakich potraw warto ją dodać?

Kurkuma jest przyprawą, która coraz częściej wykorzystywana jest w daniach kuchni polskiej. Dzięki jej dodatkowi dania zyskują złocisty kolor i nieco pikantny aromat. Kurkuma dobrze komponuje się z nasionami roślin strączkowych. Dlatego za idealne połączenie można uznać zupę z soczewicy doprawioną kurkumą. Kurkuma sprawdzi się również jako dodatek do gotowanego ryżu, jako przyprawa do koktajli oraz dodatek do mięs. 

Picie kurkumy 

Na czym polega picie kurkumy? Kiedy pić kurkumę? Te pytania są często zadawane przez osoby, które decydują się włączyć kurkumę do codziennej diety. Jej picie polega na przygotowaniu napoju, w którym kurkuma jest jednym z głównych składników. Pierwszym przykładem na przyrządzenie takiego napoju jest złote mleko, które powstaje poprzez połączenie kurkumy z miodem i mlekiem. Taki napój należy podgrzać i następnie wypić. Kurkumę można pić o różnych porach. 

Kurkuma – przeciwwskazania

Kurkuma niestety nie jest dobra dla każdego. Do przeciwwskazań do jej stosowania można zaliczyć:

• wrzody żołądka, 
• kamicę żółciową, 
• zaburzenia żołądkowo-przełykowe (zgagę, chorobę refluksową, zespół jelita drażliwego), 
• ciążę i karmienie piersią. 

Kurkuma może również wchodzić w interakcje z niektórymi lekami, dlatego zawsze przed włączeniem jej dużej ilości do jadłospisu należy to skonsultować ze specjalistą. 

Zobacz także:

• Ashwagandha — czym jest i jak działa na organizm?
• Lion’s Mane (soplówka jeżowata) – zastosowanie, właściwości
• Algi – właściwości i zastosowanie w oczyszczaniu organizmu

Literatura:

1. Singh L, Sharma S, Xu S, Tewari D, Fang J. Curcumin as a Natural Remedy for Atherosclerosis: A Pharmacological Review. Molecules. 2021 Jul 1;26(13):4036. doi: 10.3390/molecules26134036. PMID: 34279384; PMCID: PMC8272048.
2. Peng Y, Ao M, Dong B, Jiang Y, Yu L, Chen Z, Hu C, Xu R. Anti-Inflammatory Effects of Curcumin in the Inflammatory Diseases: Status, Limitations and Countermeasures. Drug Des Devel Ther. 2021 Nov 2;15:4503-4525. doi: 10.2147/DDDT.S327378. PMID: 34754179; PMCID: PMC8572027.
3. Hewlings SJ, Kalman DS. Curcumin: A Review of Its Effects on Human Health. Foods. 2017 Oct 22;6(10):92. doi: 10.3390/foods6100092. PMID: 29065496; PMCID: PMC5664031.
4. Gupta SC, Patchva S, Aggarwal BB. Therapeutic roles of curcumin: lessons learned from clinical trials. AAPS J. 2013 Jan;15(1):195-218. doi: 10.1208/s12248-012-9432-8. Epub 2012 Nov 10. PMID: 23143785; PMCID: PMC3535097.
5. Simental-Mendía LE, Pirro M, Gotto AM Jr, Banach M, Atkin SL, Majeed M, Sahebkar A. Lipid-modifying activity of curcuminoids: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Crit Rev Food Sci Nutr. 2019;59(7):1178-1187. doi: 10.1080/10408398.2017.1396201. Epub 2017 Nov 29. PMID: 29185808.

Autor:

Monika Sejbuk

Studentka dietetyki na studiach drugiego stopnia

Studentka dietetyki na studiach drugiego stopnia. Misją Moniki jest pomoc w zmianie nawyków żywieniowych i tworzenie nowych- zdrowszych. Ma innowacyjne spojrzenie na zdrowy tryb życia, który nie jest restrykcyjny lecz przyjemny.