SIBO – co to, przyczyny, objawy, jak zapobiegać nawrotom, suplementacja, leczenie

SIBO, czyli przerost bakteryjny jelita cienkiego, to schorzenie, które może być przyczyną wielu uporczywych problemów trawiennych. Jeśli odczuwasz wzdęcia, bóle brzucha lub problemy z trawieniem, które nie ustępują mimo zmian w diecie, być może to właśnie SIBO jest źródłem Twoich dolegliwości. Coraz więcej osób doświadcza tego problemu, jednak wciąż bywa on mylnie rozpoznawany. SIBO to stan, w którym nadmierna liczba mikroorganizmów rozwija się w jelicie cienkim, gdzie normalnie ich populacja powinna być ograniczona. To prowadzi do zaburzeń wchłaniania i trawienia pokarmów, wywołując objawy takie jak wzdęcia, biegunki, bóle brzucha i zaburzenia odżywiania z powodu zmienionej mikrobioty jelitowej. Z artykułu dowiesz się, jakie są przyczyny, objawy oraz sposoby leczenia tego schorzenia. Poznasz też sposoby, jak sobie z nim radzić i co zrobić, aby skutecznie zapobiec jego nawrotom.

Czym jest SIBO?

SIBO to zaburzenie, w którym dochodzi do nadmiernego wzrostu ilości mikroorganizmów w jelicie cienkim, gdzie normalnie ich liczba powinna być znacznie mniejsza niż w jelicie grubym. Przerost ten zakłóca normalne procesy trawienne, szczególnie wchłanianie substancji odżywczych, co prowadzi do problemów takich jak wzdęcia, biegunki, bóle brzucha, a także niedobory składników odżywczych. Nadmiar mikroorganizmów w jelicie cienkim rozkłada spożywane pokarmy, produkując przy tym nadmierne ilości gazów, co przyczynia się do dyskomfortu trawiennego.

Przyczyny SIBO

Przyczyny SIBO mogą być różnorodne, a samo schorzenie często wynika z zaburzeń w funkcjonowaniu układu pokarmowego. Do najczęstszych czynników, które mogą prowadzić do przerostu bakterii w jelicie cienkim, zalicza się:

• Zaburzenia motoryki jelit – gdy perystaltyka jelit jest spowolniona, pokarm przemieszcza się wolniej, co stwarza sprzyjające warunki do przerostu bakterii.
• Choroby przewlekłe – cukrzyca, niewydolność tarczycy czy przewlekłe stany zapalne, takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna, mogą zwiększać ryzyko SIBO.
• Stosowanie leków – długotrwałe zażywanie antybiotyków, inhibitorów pompy protonowej (IPP) lub opioidów może zaburzać naturalną florę bakteryjną i sprzyjać rozwojowi SIBO.
• Operacje i uszkodzenia przewodu pokarmowego – zabiegi chirurgiczne w obrębie jamy brzusznej, szczególnie na jelitach, mogą prowadzić do zaburzeń w ich funkcjonowaniu i sprzyjać przerostowi bakterii.
• Starzenie się organizmu – z wiekiem zmniejsza się wydzielanie kwasu żołądkowego, który pełni rolę ochronną przed nadmiernym rozwojem bakterii.
• Stres – Chroniczny stres może negatywnie wpływać na funkcjonowanie układu pokarmowego, prowadząc do zaburzeń motoryki jelit oraz zmniejszenia wydzielania kwasu żołądkowego. To może sprzyjać przerostowi bakterii, ponieważ organizm staje się mniej zdolny do regulacji flory bakteryjnej.
• Infekcje pokarmowe – Przebycie poważnych infekcji pokarmowych może prowadzić do zmian w mikrobiomie jelit, co zwiększa ryzyko SIBO. Infekcje te mogą również wpływać na motorykę jelit, co sprzyja gromadzeniu się bakterii w jelicie cienkim.

Znając przyczyny, łatwiej zrozumieć, co może sprzyjać powstawaniu SIBO i jak unikać sytuacji, które mogą nasilić ryzyko jego wystąpienia.

Jakie są objawy SIBO?

Objawy SIBO (przerostu bakterii jelitowych) są zróżnicowane i mogą różnić się w zależności od indywidualnych predyspozycji oraz stopnia zaawansowania schorzenia. Najczęściej występujące objawy to wzdęcia, bóle brzucha, niestrawność oraz biegunki lub zaparcia. Osoby z SIBO mogą doświadczać także uczucia sytości po zjedzeniu niewielkiej ilości jedzenia oraz zgagi. Objawy te są wynikiem fermentacji w jelicie cienkim, co prowadzi do nadmiernego gromadzenia się gazów i dyskomfortu w obrębie jamy brzusznej.  Dolegliwości bólowe brzucha mogą pojawiać się przewlekle lub po posiłkach, wywołując dyskomfort. Zaburzenia wypróżniania są częstym objawem – niektórzy pacjenci cierpią na nawracające biegunki, inni zmagają się z zaparciami, szczególnie gdy przerost bakterii wiąże się z nadprodukcją metanu.

Niestrawność, objawiająca się uczuciem pełności nawet po niewielkiej ilości jedzenia, jest kolejnym znakiem ostrzegawczym. SIBO może też prowadzić do niedoborów witamin i składników mineralnych, a to skutkuje zmęczeniem i ogólnym osłabieniem organizmu. W niektórych przypadkach obserwuje się również niewyjaśnioną utratę masy ciała, wynikającą z zaburzeń trawienia i wchłaniania składników odżywczych.

SIBO — objawy psychiczne

SIBO może wpływać nie tylko na układ pokarmowy, ale też na funkcjonowanie psychiczne. Coraz więcej badań wskazuje na związek między stanem jelit a zdrowiem psychicznym. Przerost bakterii w jelicie cienkim może prowadzić do produkcji toksyn oraz zakłócać równowagę mikroflory, co w konsekwencji wpływa na działanie osi jelitowo-mózgowej. U osób z SIBO często pojawiają się objawy takie jak mgła mózgowa, problemy z koncentracją, a także chroniczne zmęczenie. Niektórzy pacjenci mogą doświadczać drażliwości, zaburzeń nastroju, a nawet objawów depresji i lęków.

SIBO — diagnostyka

W celu skutecznego diagnozowania SIBO, niezbędne jest przeprowadzenie specjalistycznych testów. Objawy SIBO są często mylone z innymi problemami trawiennymi, dlatego sam wywiad lekarski może nie być wystarczający. Najbardziej powszechną metodą diagnostyczną jest wodorowo-metanowy test oddechowy. Badanie polega na zmierzeniu stężenia wodoru i metanu w wydychanym powietrzu po spożyciu określonych cukrów, takich jak glukoza czy laktuloza. Zwiększone ilości tych gazów mogą sugerować przerost bakterii w jelicie cienkim.

Czasami stosuje się również testy kału, które pomagają ocenić stan flory bakteryjnej jelit. W bardziej zaawansowanych przypadkach lekarz może zlecić biopsję lub endoskopię w celu wykluczenia innych schorzeń, które mogą przypominać objawy SIBO.

Jak wyleczyć SIBO?

Leczenie SIBO wymaga kompleksowego podejścia, które nie tylko eliminuje nadmiar mikroorganizmów w jelicie cienkim, ale wspiera też odbudowę zdrowej flory jelitowej i poprawia funkcjonowanie układu trawiennego. Najczęściej stosuje się terapię antybiotykową, która ma na celu zredukowanie ilości mikroorganizmów. Antybiotykoterapia w leczeniu SIBO zależy od rodzaju i nasilenia choroby. Często może obejmować zastosowanie więcej niż jednego antybiotyku, aby skutecznie zwalczyć nadmiar mikroorganizmów w jelicie cienkim. Choć leczenie antybiotykami często przynosi ulgę, problem może nawracać, dlatego kluczowe jest wdrożenie dalszych kroków wspomagających zdrowie jelit, takich jak zmiany w diecie, suplementacja czy inne terapie wspierające.

Jaka dieta przy SIBO?

Prawidłowe odżywianie może znacznie wpłynąć na redukcję objawów SIBO. W leczeniu zaleca się najczęściej dietę ubogą w fermentujące węglowodany, znaną jako dieta FODMAP (Low-FODMAP). Polega ona na eliminacji produktów, które mogą być łatwo fermentowane przez bakterie i wytwarzać gazy, powodujące wzdęcia i ból brzucha.  Jednak eliminowane produkty mogą różnić się w zależności od indywidualnych objawów i nie zawsze obejmują te same składniki. Na przykład u niektórych osób może być konieczne wykluczenie cebuli, czosnku czy roślin strączkowych, podczas gdy u innych eliminacja może dotyczyć innych pokarmów.

Dieta przy SIBO nie jest skomplikowana, ale wymaga pewnych modyfikacji w wyborze produktów. Powinna składać się z produktów łatwo przyswajalnych i bogatych w białko, takich jak ryby, jajka i chude mięso. Ważne jest też wprowadzenie do diety zdrowych tłuszczów, takich jak oliwa z oliwek czy olej kokosowy, które są łatwe do strawienia i dostarczają cennych składników odżywczych.

Podczas leczenia SIBO warto również pamiętać o odpowiednich porcjach. Ich ilość w dużej mierze zależy od sprawności przewodu pokarmowego, jednak okno żywieniowe w ciągu dnia nie powinno wynosić dłużej niż 12 godzin.  Chcesz mieć pewność, że Twoja dieta wspiera leczenie? Warto skonsultować się z dietetykiem, który pomoże opracować indywidualny plan żywieniowy, dostosowany do potrzeb organizmu.

SIBO — suplementacja

Wspomaganie leczenia SIBO suplementacją może przynieść korzystne efekty. Odpowiednio dobrane suplementy pomagają wspierać zdrową mikroflorę, wzmacniają ściany jelit oraz zmniejszają stany zapalne. Jednym z często rekomendowanych suplementów są probiotyki, które pomagają w odbudowie równowagi bakteryjnej. W przypadku SIBO probiotykoterapia powinna być dobierana indywidualnie do osoby. 

Innym rodzajem suplementów stosowanych w leczeniu SIBO są enzymy trawienne, które pomagają organizmowi lepiej rozkładać pokarm. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko fermentacji resztek pokarmowych, co z kolei może ograniczyć wzdęcia i produkcję gazów. Enzymy trawienne można przyjmować przed posiłkami, aby ułatwić trawienie i zmniejszyć obciążenie jelit.

Ponadto warto sięgnąć po suplementy wspierające regenerację śluzówki jelit, takie jak glutamina. Glutamina to aminokwas, który pomaga w odbudowie komórek jelitowych, co jest szczególnie ważne po zakończeniu terapii antybiotykowej. Z kolei suplementacja witaminami, takimi jak witamina D oraz witaminy z grupy B, może pomóc we wzmocnieniu odporności oraz wsparciu funkcji metabolicznych organizmu.

W leczeniu SIBO suplementacja prokinetyków również odgrywa istotną rolę, zwłaszcza w przypadku nawrotów choroby. Prokinetyki to substancje, które wspomagają prawidłową motorykę jelit, pomagając w przesuwaniu treści pokarmowej i zapobieganiu nadmiernemu zaleganiu mikroorganizmów w jelicie cienkim. Poprawa motoryki jelitowej zmniejsza ryzyko ponownego rozwoju SIBO. Suplementy prokinetyczne mogą zawierać składniki takie jak wyciąg z imbiru, 5-HTP (prekursor serotoniny), a także syntetyczne leki prokinetyczne przepisywane przez lekarzy. Odpowiednio dobrana suplementacja prokinetyków może być kluczowa w długoterminowej terapii wspierającej leczenie SIBO.

Jak zapobiegać nawrotom choroby?

Zapobieganie nawrotom SIBO wymaga utrzymania zdrowej równowagi bakteryjnej w jelitach oraz wspierania prawidłowej pracy układu trawiennego. Oto najważniejsze kroki, które mogą pomóc w zapobieganiu nawrotom:

• Stosowanie odpowiedniej diety – kontynuuj dietę o niskiej zawartości fermentujących węglowodanów (low-FODMAP), wprowadzając nowe produkty stopniowo i obserwując reakcje organizmu.
• Wspieranie motoryki jelit – regularna aktywność fizyczna, nawet codzienne spacery, może poprawić perystaltykę jelit, zmniejszając ryzyko zalegania pokarmu.
• Odpowiednie nawodnienie – pij odpowiednią ilość wody, aby wspierać prawidłowy pasaż jelitowy.
• Stosowanie prawidłowo dobranych probiotyków 
• Unikanie nadmiernego stosowania antybiotyków – unikaj antybiotyków, jeśli nie są konieczne, aby nie zaburzać równowagi flory bakteryjnej.
• Stosowanie substancji o działaniu prokinetycznym.
• Redukcja stresu – stres może negatywnie wpływać na układ trawienny, dlatego warto praktykować techniki relaksacyjne, takie jak medytacja, joga czy głębokie oddychanie.

Chcesz uniknąć nawrotów? Pamiętaj, że zdrowe nawyki żywieniowe, aktywność fizyczna i redukcja stresu to fundamenty profilaktyki SIBO. Regularna kontrola stanu zdrowia i współpraca z lekarzem to najlepszy sposób, aby zapobiec nawrotowi objawów i cieszyć się lepszym samopoczuciem.

Badania nad SIBO

Badania nad zespołem przerostu bakterii jelita cienkiego stają się coraz bardziej istotne w kontekście zdrowia układu pokarmowego. W ostatnich latach naukowcy podjęli intensywne badania mające na celu lepsze zrozumienie mechanizmów powstawania SIBO oraz jego wpływu na zdrowie ogólne. Dlatego poznaj kilka faktów, które mogą pomóc w zapobieganiu tej chorobie oraz jej leczeniu:

1. Podczas stosowania diety low FODMAP, która ma na celu redukcję fermentujących oligosacharydów, disacharydów, monosacharydów i polioli, istotne jest, aby nie zapominać o błonniku pokarmowym. Błonnik odgrywa kluczową rolę w zdrowiu jelit, wspierając regularność wypróżnień oraz pomagając w utrzymaniu zdrowej flory bakteryjnej w jelitach. Jego obecność w diecie jest niezmiernie ważna, ponieważ sprzyja fermentacji przez korzystne bakterie jelitowe, co może przynieść korzyści zdrowotne, takie jak zmniejszenie stanu zapalnego i poprawa funkcji immunologicznej . Należy jednak pamiętać, aby wybierać źródła błonnika, które są zgodne z zasadami diety low FODMAP, takie jak niektóre owoce, warzywa i pełnoziarniste produkty [1]. 
2. Podczas leczenia zespołu przerostu bakterii jelita cienkiego (SIBO) kluczowe jest stosowanie probiotyków, które mogą pomóc w przywróceniu równowagi mikrobiomu jelitowego. Ważne jest, aby probiotyki były dobierane indywidualnie, ponieważ różne szczepy bakterii mogą mieć różne efekty terapeutyczne i skuteczność w zależności od konkretnego przypadku SIBO oraz stanu zdrowia pacjenta. Badania wykazały, że niektóre szczepy probiotyczne mogą wspierać trawienie, zmniejszać stan zapalny oraz wspomagać zdrowie jelit, ale ich skuteczność może się różnić w zależności od osoby [2].
3. Dieta Low FODMAP jest często zalecana jako część leczenia SIBO, ponieważ pomaga zmniejszyć ilość fermentujących węglowodanów w jelitach, które mogą nasilać objawy choroby, takie jak wzdęcia, biegunki i bóle brzucha. Ograniczając produkty bogate w FODMAP, można zmniejszyć fermentację bakteryjną w jelicie cienkim, co łagodzi dolegliwości. Dieta ta nie jest jednak długoterminowym rozwiązaniem i powinna być stosowana tymczasowo, w połączeniu z odpowiednią terapią probiotyczną i lekami, które eliminują nadmiar mikroorganizmów [3].

FAQ

Czym jest SIBO i jakie są jego objawy?

SIBO to przerost bakteryjny jelita cienkiego. Oznacza to, że w jelicie cienkim jest zbyt wiele mikoorganizmów, które normalnie powinny znajdować się w jelicie grubym. Objawy SIBO mogą obejmować wzdęcia, bóle brzucha, problemy z wypróżnianiem (biegunki lub zaparcia), a także uczucie pełności po spożyciu posiłku. Możesz również odczuwać zmęczenie, utratę masy ciała oraz problemy skórne, takie jak trądzik. SIBO jest często mylone z innymi problemami trawiennymi, dlatego dokładna diagnoza jest kluczowa.

Jak diagnozuje się SIBO?

Diagnozowanie SIBO najczęściej odbywa się za pomocą wodorowo-metanowego testu oddechowego. Test polega na wypiciu specjalnego roztworu zawierającego glukozę lub laktulozę, a następnie mierzeniu ilości wodoru i metanu w wydychanym powietrzu. Zwiększona ilość tych gazów może być przejawem przerostów bakteryjnych w jelicie cienkim. Lekarz może również zlecić badania krwi lub kału, aby lepiej ocenić stan zdrowia jelit.

Jak stres wpływa na SIBO?

Stres może pogorszyć objawy SIBO, ponieważ wpływa negatywnie na układ trawienny. Kiedy jesteś zestresowany, trawienie spowalnia, co sprzyja zaleganiu pokarmu w jelitach. To może prowadzić do przerostu bakterii i nasilać objawy, takie jak wzdęcia i bóle brzucha. Chcesz poprawić swoje zdrowie jelit? Staraj się unikać nadmiernego stresu. Techniki relaksacyjne, takie jak medytacja, joga lub głębokie oddychanie, mogą pomóc w złagodzeniu stresu i poprawie funkcji trawiennych.

Czy SIBO może powodować objawy psychiczne?

Tak, SIBO może wpływać na zdrowie psychiczne. Kiedy w jelicie cienkim dochodzi do przerostu mikoorganizmów, może to prowadzić do produkcji toksyn, które zakłócają pracę układu nerwowego. Objawy psychiczne SIBO to m.in. mgła mózgowa, problemy z koncentracją, drażliwość, a nawet stany lękowe czy depresja. Chcesz poprawić swoje samopoczucie? Leczenie SIBO oraz dbanie o zdrowie jelit mogą przyczynić się do poprawy nastroju i zwiększenia jasności umysłu.

Jaki jest stolec przy SIBO?

Przy SIBO stolec często bywa luźny, wodnisty i niekształtny. W niektórych przypadkach pojawiają się biegunki, które mogą być nawracające. Stolec może również mieć nieprzyjemny zapach i tłustą konsystencję, co sugeruje problemy z wchłanianiem tłuszczów. Możesz również doświadczać zaparć, szczególnie gdy nadmiar mikroorganizmów w jelicie cienkim produkuje metan. Objawy te są sygnałem, że warto zwrócić uwagę na stan zdrowia jelit i skonsultować się z lekarzem.

Zobacz także

• Choroba wrzodowa jelit – przyczyny, objawy, suplementacja, dieta, leczenie
• Zespół jelita drażliwego – przyczyny, objawy, suplementacja, dieta, leczenie
• Wzdęcia – przyczyny, objawy, suplementacja, dieta, leczenie

Bibliografia

1. Wielgosz-Grochowska JP, Domanski N, Drywień ME. Efficacy of an Irritable Bowel Syndrome Diet in the Treatment of Small Intestinal Bacterial Overgrowth: A Narrative Review. Nutrients. 2022 Aug 17;14(16):3382. 
2. Skrzydło-Radomańska B, Cukrowska B. How to Recognize and Treat Small Intestinal Bacterial Overgrowth? J Clin Med. 2022 Oct 12;11(20):6017. 
3. Dionne J, Ford AC, Yuan Y, Chey WD, Lacy BE, Saito YA, Quigley EMM, Moayyedi P. A Systematic Review and Meta-Analysis Evaluating the Efficacy of a Gluten-Free Diet and a Low FODMAPs Diet in Treating Symptoms of Irritable Bowel Syndrome. Am J Gastroenterol. 2018 Sep;113(9):1290-1300.

Autor:

Monika Sejbuk

Magister dietetyki

Uwielbia pomagać zmieniać nawyki żywieniowe i tworzyć nowe- zdrowsze. Tworzy innowacyjne spojrzenie na zdrowy tryb życia, który nie jest restrykcyjny a przyjemny.