Migrena i jej wpływ na codzienne życie – jak sobie radzić?

Migrena to przewlekła choroba neurologiczna, która wpływa na życie milionów ludzi na całym świecie. Choć często utożsamiana jest z bólem głowy, jej objawy są znacznie bardziej złożone i mogą poważnie utrudniać codzienne funkcjonowanie. Z tego artykułu dowiesz się, czym jest migrena, jakie są jej rodzaje i co może ją wywoływać oraz jak skutecznie jej zapobiegać.

Czym jest migrena?

Migrena to przewlekłe schorzenie neurologiczne, które charakteryzuje się nawracającymi epizodami bólu głowy. Często określana jest jako jeden z najbardziej uciążliwych rodzajów bólu, ponieważ ataki migrenowe mogą utrzymywać się od kilku godzin do nawet kilku dni, wpływając na codzienne funkcjonowanie. 

Ból jest zazwyczaj jednostronny i pulsujący, o umiarkowanym lub dużym nasileniu. Uważa się, że migrena częściej dotyka kobiet niż mężczyzn. Może to wynikać z wpływu hormonów płciowych, takich jak estrogeny. Migrena nie jest jedynie bólem głowy – to złożona choroba, która obejmuje różne objawy neurologiczne i fizjologiczne.

Migrena – objawy

Objawy migreny mogą być różne i nie ograniczają się jedynie do bólu głowy. Pełne zrozumienie objawów migreny jest niezbędne do prawidłowej diagnozy i dobrania skutecznego leczenia.

Typowe objawy migreny:

• Nadwrażliwość na światło (światłowstręt) i dźwięki (fonofobia): osoby z migreną często szukają ciemnych i cichych miejsc, by złagodzić dyskomfort.
• Nudności i wymioty: problemy żołądkowo-jelitowe są częstym towarzyszem migreny, co może dodatkowo osłabiać organizm.
• Pulsujący ból głowy: zazwyczaj jednostronny, ale może również obejmować całą głowę.
• Problemy z koncentracją i ogólne zmęczenie: trudności z wykonywaniem codziennych obowiązków i ogólne uczucie wyczerpania to częste skargi osób z migreną.

Nie każdy atak migreny wygląda tak samo. Objawy mogą różnić się między osobami i atakami, a ich intensywność bywa zmienna. Dodatkowe symptomy, na które warto zwrócić uwagę, to:

• Zaburzenia widzenia: często występują przed bólem głowy lub w jego trakcie. Mogą to być błyski światła, mroczki, a nawet chwilowa utrata wzroku.
• Zaburzenia mowy: problemy z wyrażaniem myśli lub trudności w zrozumieniu, co mówią inni, są czasami obserwowane w fazie aury migrenowej.
• Mrowienie lub drętwienie: może występować w kończynach lub po jednej stronie ciała, co przypomina objawy neurologiczne.
• Nietypowe doznania sensoryczne: nadwrażliwość na zapachy (osobliwy zapach może wywoływać dyskomfort), a także nadwrażliwość na dotyk, np. uczucie bólu skóry podczas czesania włosów.

Różnorodność objawów migreny wynika z tego, że schorzenie to oddziałuje na wiele układów organizmu. Podczas ataku dochodzi do zaburzeń w funkcjonowaniu mózgu, naczyń krwionośnych oraz neuroprzekaźników, takich jak serotonina. To właśnie te zmiany odpowiadają za pojawienie się objawów neurologicznych, bólowych i żołądkowo-jelitowych.

Rodzaje migreny

Migrena to schorzenie, które może występować w różnych formach. Najczęstsze rodzaje to:

Migrena z aurą

Migrena z aurą charakteryzuje się występowaniem objawów neurologicznych, które poprzedzają ból głowy. Aura zazwyczaj trwa od 20 do 60 minut i obejmuje:

• Zaburzenia widzenia: zygzakowate linie, migające światła, ciemne plamy w polu widzenia.
• Objawy czuciowe: mrowienie lub drętwienie kończyn, często po jednej stronie ciała.
• Problemy z mową: utrudnione formułowanie myśli, niewyraźna mowa.

Objawy aury mogą być mylone z symptomami innych schorzeń neurologicznych, dlatego istotna jest dokładna diagnostyka. Nie każdy epizod migreny z aurą kończy się bólem głowy – czasem aura występuje samodzielnie, co nazywane jest migreną acefaliczną (bez bólu głowy).

Migrena bez aury

Migrena bez aury to najczęstsza forma tego schorzenia. Ból głowy pojawia się nagle, bez wcześniejszych objawów neurologicznych. Może trwać od kilku godzin do kilku dni i zwykle jest pulsujący oraz jednostronny. Towarzyszą mu typowe objawy, takie jak:

• nudności i wymioty,
• nadwrażliwość na światło i dźwięki,
• ogólne osłabienie.

Migrena bez aury jest łatwiejsza do rozpoznania, ale z uwagi na brak zwiastunów może być trudniejsza do opanowania, ponieważ ataki bywają nagłe i niespodziewane.

Migrena oczna

Nazywana jest też migreną siatkówkową i jest rzadszym rodzajem tej choroby, który wymaga szczególnej uwagi. Objawia się krótkotrwałymi zaburzeniami widzenia, takimi jak:

• chwilowa utrata wzroku w jednym oku,
• uczucie „migotania” w polu widzenia,
• ból w okolicy oczodołu.

Epizody migreny ocznej są zwykle krótkie i ustępują samoistnie, ale mogą prowadzić do trwałych uszkodzeń wzroku, jeśli są ignorowane. Dlatego w przypadku wystąpienia tych objawów konieczna jest konsultacja z lekarzem.

Migrena przewlekła

Migrena przewlekła to najbardziej uciążliwa forma choroby, diagnozowana, gdy bóle głowy występują przez co najmniej 15 dni w miesiącu przez okres dłuższy niż 3 miesiące. Charakterystyka tej migreny obejmuje:

• zmienną intensywność bólu, który może być łagodny lub bardzo silny,
• występowanie typowych objawów migrenowych, takich jak nudności, światłowstręt i fonofobia.

Migrena przewlekła obniża jakość życia, wpływając na zdolność do pracy, nauki czy codziennych aktywności. Wymaga kompleksowego leczenia, które może obejmować zarówno farmakoterapię, jak i techniki relaksacyjne czy fizjoterapię.

Migrena brzuszna

Migrena brzuszna to rzadki typ migreny, który najczęściej występuje u dzieci i młodzieży, ale może także dotyczyć dorosłych. Charakterystyczne objawy to:

• epizodyczny ból brzucha o dużym natężeniu,
• nudności i wymioty,
• brak apetytu.

Choć bóle głowy mogą być nieobecne, migrena brzuszna jest uznawana za odmianę migreny związaną z funkcjonowaniem układu nerwowego. Leczenie polega na stosowaniu metod podobnych do tych używanych w innych typach migreny.

Migrena hemiplegiczna

Migrena hemiplegiczna to bardzo rzadki rodzaj migreny, który charakteryzuje się występowaniem objawów przypominających udar mózgu. Osoby doświadczające tej formy migreny mogą odczuwać:

• porażenie lub osłabienie mięśni po jednej stronie ciała,
• zaburzenia mowy i trudności w poruszaniu się,
• zaburzenia widzenia.

Ze względu na poważny charakter objawów, migrena hemiplegiczna wymaga natychmiastowej konsultacji z lekarzem, aby wykluczyć inne potencjalnie groźne schorzenia neurologiczne.

Fazy przebiegu migreny

Atak migreny rozwija się etapowo i może obejmować cztery charakterystyczne fazy. Nie każdy doświadczy wszystkich z nich, a ich objawy mogą różnić się intensywnością. Rozpoznanie sygnałów na wczesnym etapie ułatwia podjęcie działań, które mogą złagodzić przebieg migreny.

Faza zwiastująca

Faza zwiastująca pojawia się nawet na kilka godzin lub dni przed wystąpieniem bólu głowy. W tym czasie organizm daje sygnały o nadchodzącym ataku, które mogą obejmować:

• zmęczenie lub uczucie osłabienia,
• drażliwość, trudności z koncentracją,
• nadmierny apetyt lub zachcianki na określone produkty,
• zatrzymanie płynów w organizmie, uczucie obrzmienia,
• powtarzające się ziewanie.

Odpoczynek i unikanie potencjalnych wyzwalaczy w tej fazie może zmniejszyć nasilenie kolejnych etapów.

Aura

Aura występuje u około 25% osób z migreną i trwa od 20 do 60 minut. Objawia się zmianami neurologicznymi, które mogą obejmować:

• Zaburzenia widzenia: jasne błyski, zygzakowate linie, chwilowe utraty widzenia.
• Objawy czuciowe: mrowienie, drętwienie kończyn, zwykle po jednej stronie ciała.
• Trudności w mówieniu: bełkotliwa mowa, problemy z formułowaniem zdań.

Aura nie zawsze kończy się bólem głowy. W takich przypadkach lekarze mówią o migrenie acefalicznej. 

Ból głowy

Faza bólu głowy jest najcięższym etapem migreny, trwającym od 4 do 72 godzin. Cechy charakterystyczne to:

• Typ bólu: pulsujący, najczęściej jednostronny, choć może obejmować całą głowę.
• Dolegliwości towarzyszące: nudności, wymioty, światłowstręt, nadwrażliwość na dźwięki.
• Dodatkowe objawy: osłabienie, zawroty głowy, trudności w codziennym funkcjonowaniu.

W tej fazie wiele osób unika bodźców takich jak światło i hałas, szukając ulgi w cichych, ciemnych pomieszczeniach. Jeśli zastosujesz leki przeciwbólowe na początku tej fazy, możesz złagodzić objawy.

Faza postdromalna

Po ustąpieniu bólu wiele osób odczuwa wyczerpanie, które utrzymuje się do 24 godzin. W tej fazie mogą wystąpić:

• ogólne osłabienie i brak energii,
• trudności z koncentracją, uczucie dezorientacji,
• nadwrażliwość na światło i dźwięki.

Niektóre osoby odczuwają ulgę po zakończeniu ataku, inne skarżą się na uczucie „migrenowego kaca”. Odpoczynek oraz nawodnienie w tej fazie pomogą organizmowi szybciej wrócić do równowagi.

Obserwuj objawy w każdej fazie migreny, aby łatwiej nimi zarządzać i szybciej reagować na pierwsze sygnały. Zapisuj częstotliwość ataków i ich przebieg – dzięki temu lepiej dopasujesz leczenie do swoich potrzeb.

Przyczyny migreny

Migrena to złożone schorzenie, którego mechanizm powstawania wciąż nie jest w pełni poznany. Wiadomo jednak, że na jej rozwój wpływają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Jeśli w twojej rodzinie występują przypadki migreny, istnieje większe ryzyko, że również możesz jej doświadczyć. Uważa się, że zaburzenia w funkcjonowaniu neuroprzekaźników, takich jak serotonina, oraz nieprawidłowości w krążeniu mózgowym odgrywają istotną rolę w wywoływaniu ataków migreny.

Czynniki ryzyka migreny

Niektóre okoliczności mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia migreny lub nasilać jej objawy.

Zmiany hormonalne. Migrena częściej dotyka kobiet. Wiąże się to z wpływem hormonów, takich jak estrogeny. Wahania poziomu tych hormonów, szczególnie przed miesiączką (tzw. migrena menstruacyjna), w trakcie ciąży lub w okresie menopauzy, mogą wywoływać ataki. Jeśli zauważasz zależność między cyklem hormonalnym a bólami głowy, warto omówić to z lekarzem.

Stres i napięcie emocjonalne. Długotrwały stres to jeden z najczęstszych czynników wyzwalających migrenę. Silne napięcie emocjonalne, presja w pracy, problemy rodzinne czy brak czasu na odpoczynek mogą zwiększać ryzyko ataków. Techniki relaksacyjne, takie jak medytacja, joga czy głębokie oddychanie, mogą pomóc w redukcji stresu.

Dieta i styl odżywiania. To, co jesz, może wpływać na częstotliwość migreny. Niektóre produkty spożywcze znane są z działania wyzwalającego ataki, w tym:

• czekolada i sery pleśniowe,
• kofeina (zarówno jej nadmiar, jak i nagłe odstawienie),
• przetworzone mięsa zawierające azotany,
• alkohol, zwłaszcza czerwone wino.

Brak snu i nieregularny rytm dnia. Zarówno niedobór, jak i nadmiar snu mogą prowadzić do migreny. Jeśli Twoje noce są nieregularne, a organizm nie ma ustalonego rytmu odpoczynku, ryzyko ataku wzrasta. Staraj się chodzić spać i wstawać o tej samej porze, aby poprawić jakość snu.

Bodźce zmysłowe. Jasne światło, migające ekrany, intensywne zapachy (np. perfumy, dym tytoniowy) czy głośne dźwięki mogą być silnymi wyzwalaczami migreny. Jeśli jesteś wrażliwy na tego typu bodźce, warto ich unikać, szczególnie w okresach większego stresu.

Aktywność fizyczna. Choć regularny ruch jest korzystny dla zdrowia, intensywne i wyczerpujące ćwiczenia mogą wywołać atak migreny. Wybieraj umiarkowane formy aktywności, takie jak spacery, joga czy pływanie, które nie obciążają nadmiernie organizmu.

Zmiany pogody. Wahania ciśnienia atmosferycznego, nagłe zmiany temperatury czy wysoka wilgotność powietrza mogą wpływać na częstotliwość migreny. Choć na pogodę nie masz wpływu, możesz monitorować jej zmiany i w miarę możliwości unikać wyzwalających sytuacji, np. intensywnego wysiłku w upalne dni.

Wpływ diety na migrenę

Regularność posiłków, unikanie głodu i utrzymywanie stabilnego stężenia glukozy we krwi może pomóc w zapobieganiu migrenom. Dieta bogata w węglowodany proste, takie jak cukry i wysoko przetworzone produkty, może prowadzić do gwałtownych skoków i spadków stężenia glukozy we krwi. Niestabilność w tym zakresie zwiększa ryzyko wystąpienia migreny, dlatego warto wybierać węglowodany złożone, które zapewniają dłuższe uwalnianie energii.

Dieta o zbyt niskiej wartości energetycznej może prowadzić do niedoborów składników odżywczych, takich jak witaminy i składniki mineralne, które odgrywają istotną rolę w funkcjonowaniu układu nerwowego. Niedostateczne spożycie kalorii może również powodować spadek stężenia glukozy we krwi, co stanowi potencjalny wyzwalacz migreny.

Nie zapominaj też o prawidłowym nawodnieniu. Odwodnienie jest jednym z częstych wyzwalaczy migreny. Regularne spożywanie odpowiedniej ilości wody w ciągu dnia jest niezbędne, aby zapobiegać atakom. Nawodnienie pomaga utrzymać prawidłowe funkcjonowanie organizmu, w tym układu nerwowego, co może ograniczać ryzyko wystąpienia migren. Ponadto zaleca się  unikanie glutaminianu sodu, który stosowany jako wzmacniacz smaku w wielu produktach przetworzonych, może być wyzwalaczem migren u wrażliwych osób.   

Jak zapobiegać migrenie?

Zapobieganie migrenie opiera się na wprowadzeniu zdrowych nawyków oraz unikaniu czynników, które mogą wywołać atak. Regularny tryb życia, dbanie o swoje zdrowie i świadome zarządzanie stresem to fundamenty, które pomagają zmniejszyć częstotliwość i intensywność migreny.

• Utrzymuj stały rytm dnia: regularne godziny snu i posiłków.
• Dbaj o odpowiednie nawodnienie: odwodnienie może być jednym z wyzwalaczy migreny.
• Stosuj techniki relaksacyjne: medytacja, joga lub ćwiczenia oddechowe mogą pomóc w redukcji stresu.
• Prowadź dziennik migrenowy: zapisuj potencjalne wyzwalacze i obserwuj, jak wpływają na nasilenie objawów.
• Unikaj wyzwalaczy: jeśli zauważasz, że określone produkty spożywcze, bodźce zmysłowe, zmiany pogodowe lub sytuacje wpływają na częstotliwość ataków, ogranicz ich wpływ na swoje życie.
• Zadbaj o aktywność fizyczną: regularny ruch, taki jak spacery, pływanie czy jazda na rowerze, wspiera zdrowie i pomaga zmniejszyć częstotliwość ataków migreny. Unikaj jednak nadmiernego wysiłku, który może wywołać ból głowy.

Pamiętaj o prawidłowej diecie. Powinna być ona bogata w składniki odżywcze, które mogą wspierać prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i zmniejszać ryzyko wystąpienia ataków. Należy zwrócić uwagę na odpowiednią podaż magnezu (obecnego w orzechach, nasionach, ciemnej czekoladzie), kwasów omega-3 (zawartych w rybach, siemieniu lnianym, orzechach włoskich) oraz witamin z grupy B, takich jak ryboflawina (witamina B2), która wykazuje działanie ochronne przeciw migrenie. Dodatkowo dieta śródziemnomorska, bogata w zdrowe tłuszcze, warzywa, ryby i oliwę z oliwek, może być korzystna w profilaktyce migren dzięki właściwościom przeciwzapalnym i stabilizacji metabolizmu. 

Leczenie migreny

Leczenie migreny powinno być dostosowane do twoich potrzeb i przebiegu choroby. Istnieją dwie główne strategie: leczenie doraźne, mające na celu złagodzenie objawów w trakcie ataku, oraz leczenie profilaktyczne, które zapobiega wystąpieniu kolejnych ataków.

Leczenie doraźne

W trakcie ataku migreny ważne jest szybkie działanie. Możesz stosować:

• Leki przeciwbólowe: paracetamol, ibuprofen lub inne niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ).
• Tryptany: specjalistyczne leki stosowane w leczeniu migreny, które zmniejszają ból i objawy towarzyszące, takie jak nudności.
• Leki przeciwwymiotne: pomagają złagodzić nudności i wymioty towarzyszące migrenie.

Ważne, aby przyjmować leki na wczesnym etapie ataku, gdy ból dopiero się pojawia. Pamiętaj, by zawsze stosować się do zaleceń lekarza i unikać nadużywania leków, które mogą prowadzić do tzw. bólów głowy z nadużywania leków (bólów polekowych).

Leczenie profilaktyczne

Profilaktyka jest zalecana, jeśli migreny są częste lub bardzo uciążliwe. W tym celu lekarz może przepisać:

• Beta-blokery: leki stosowane w nadciśnieniu, które zmniejszają częstotliwość ataków migreny.
• Leki przeciwpadaczkowe: wpływają na stabilizację układu nerwowego i zmniejszają ryzyko ataków.
• Antydepresanty: szczególnie skuteczne, jeśli migrenie towarzyszy napięcie emocjonalne lub przewlekły stres.
• Przeciwciała monoklonalne: nowoczesna terapia, która blokuje działanie peptydu CGRP odpowiedzialnego za wywoływanie bólu migrenowego.

Migrena to poważne schorzenie neurologiczne, które może wyraźnie wpłynąć na jakość życia. Znajomość jej objawów, rodzajów i faz przebiegu pozwoli Ci lepiej radzić sobie z chorobą. Odpowiednie leczenie, profilaktyka oraz zmiany w stylu życia mogą zmniejszyć częstotliwość i intensywność ataków. Jeśli zmagasz się z migreną, nie bagatelizuj jej objawów – skonsultuj się z lekarzem i zadbaj o swoje zdrowie.

Badania nad migreną

Migrena, przewlekłe schorzenie neurologiczne, od lat jest obiektem intensywnych badań. Jednym z wyzwań w leczeniu migreny jest identyfikacja czynników wyzwalających ataki, które różnią się indywidualnie u każdego pacjenta. Dieta odgrywa tu istotną rolę, ponieważ produkty, takie jak czekolada, sery pleśniowe czy alkohol, mogą zwiększać ryzyko wystąpienia migreny. Jednocześnie zbyt niskokaloryczna dieta lub niedobór składników odżywczych mogą nasilać objawy. Oto kilka faktów na ten temat:

1. Dieta ketogeniczna śródziemnomorska, łącząca zalety diety ketogenicznej i śródziemnomorskiej, zyskuje na popularności w kontekście leczenia migren. Wysoka zawartość zdrowych tłuszczów, takich jak oliwa z oliwek i orzechy, oraz niskie spożycie węglowodanów mogą wspierać stabilność metaboliczną i układ nerwowy. Badania sugerują, że dieta ta może zmniejszać częstotliwość i nasilenie migren dzięki stabilizacji stężenia glukozy we krwi i redukcji stanu zapalnego. Dodatek warzyw, ryb i owoców morza dostarcza kwasów omega-3, które również mogą działać przeciwmigrenowo. Dieta ketogeniczna śródziemnomorska może być skuteczną opcją w profilaktyce migren, choć jej stosowanie wymaga odpowiedniego nadzoru dietetycznego [1]. 
2. Czynniki wyzwalające migrenę są różnorodne i obejmują aspekty środowiskowe oraz indywidualne. Najczęstsze to stres, zmęczenie, nieregularny sen i zmiany hormonalne, np. w cyklu menstruacyjnym. Ważną rolę odgrywa dieta – produkty takie jak czekolada, sery pleśniowe, kofeina czy alkohol, mogą prowokować ataki. Nieregularne posiłki, głód lub odwodnienie mogą nasilać objawy. Zidentyfikowanie i unikanie wyzwalaczy jest istotne w profilaktyce migreny [2]. 
3. Coraz więcej badań wskazuje na potencjalny związek między mikrobiomem jelitowym a migreną. Zaburzenia w składzie mikroflory jelitowej mogą wpływać na funkcjonowanie układu nerwowego poprzez oś jelitowo-mózgową, co może przyczyniać się do częstszych ataków migrenowych. Bakterie jelitowe odgrywają istotną rolę w regulacji procesów zapalnych i produkcji neuroprzekaźników, takich jak serotonina, które są kluczowe w patogenezie migreny. Dieta bogata w błonnik, probiotyki i prebiotyki może wspierać zdrowy mikrobiom, potencjalnie zmniejszając intensywność migren. Konieczne są jednak dalsze badania, aby lepiej zrozumieć rolę mikrobiomu w zapobieganiu i leczeniu migreny [3].

FAQ

Jakie są najczęstsze wyzwalacze migreny?

Najczęstsze wyzwalacze to stres, zmiany hormonalne, brak snu, głód, odwodnienie oraz niektóre produkty spożywcze, takie jak czekolada, alkohol czy sery pleśniowe. Jasne światła i intensywne zapachy również mogą prowokować atak. Warto prowadzić dziennik migrenowy, aby zidentyfikować swoje wyzwalacze.

Czy dzieci również mogą cierpieć na migreny?

Tak, migrena występuje także u dzieci, choć jej objawy mogą różnić się od tych, które występują u dorosłych. U dzieci częściej pojawia się ból obustronny, a objawy mogą obejmować nudności, wymioty oraz zawroty głowy. W przypadku podejrzenia migreny u dziecka warto skonsultować się z pediatrą.

Czy migrena jest wyleczalna?

Migrena to choroba przewlekła, której nie można całkowicie wyleczyć, ale można skutecznie zmniejszyć częstotliwość i nasilenie ataków. Odpowiednie leczenie oraz zmiany w stylu życia mogą znacznie poprawić jakość życia osoby cierpiącej na migrenę.

Jak radzić sobie z migreną w czasie ciąży?

Leczenie migreny w ciąży wymaga szczególnej ostrożności. Należy unikać niektórych leków i skonsultować się z lekarzem, aby znaleźć bezpieczne metody łagodzenia bólu, takie jak techniki relaksacyjne, zimne okłady lub odpowiednie nawodnienie.

Jak długo trwa typowy atak migreny?

Atak migreny może trwać od 4 godzin do nawet 72 godzin. Czas trwania i nasilenie objawów zależą od osoby oraz rodzaju migreny. Wczesne podanie odpowiednich leków może skrócić czas trwania bólu i zmniejszyć jego intensywność.

Zobacz także

Czy suplementacja i dieta pomagają na stres?

Czym zastąpić cukier w diecie?

Bibliografia

1. Gazerani P. Migraine and Diet. Nutrients. 2020 Jun 3;12(6):1658.
2. Hindiyeh NA, Zhang N, Farrar M, Banerjee P, Lombard L, Aurora SK. The Role of Diet and Nutrition in Migraine Triggers and Treatment: A Systematic Literature Review. Headache. 2020 Jul;60(7):1300-1316.
3. Spekker E, Nagy-Grócz G. All Roads Lead to the Gut: The Importance of the Microbiota and Diet in Migraine. Neurol Int. 2023 Sep 13;15(3):1174-1190.