Objawy niedrożności jelit – jak je rozpoznać?

Autor Agnieszka Cabel Dolegliwości, Zdrowie 0 komentarzy

Czy odczuwasz uporczywy ból brzucha, wzdęcia lub brak wypróżnień? Takie objawy mogą wskazywać na niedrożność jelit – poważne schorzenie, które wymaga natychmiastowej reakcji. Przyczyny bywają różne, od mechanicznych przeszkód po problemy z perystaltyką jelit. W tym artykule dowiesz się, jakie są pierwsze objawy, jak wygląda leczenie i co możesz zrobić, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia tego problemu.

Spis treści

Czym jest niedrożność jelit i jakie są jej rodzaje?

Niedrożność jelit to stan, w którym treść pokarmowa nie może przemieszczać się przez jelita. Może być spowodowana fizycznymi przeszkodami lub zaburzeniami pracy jelit, a jej objawy często wymagają szybkiej interwencji medycznej.

Pod względem patogenezy choroba wyróżnia się dwa główne rodzaje niedrożności: mechaniczną i czynnościową. Oba typy mają różne przyczyny i wymagają odmiennych metod leczenia.

Niedrożność mechaniczna występuje wtedy, gdy fizyczna przeszkoda uniemożliwia przepływ treści pokarmowej przez jelita. Może to być spowodowane obecnością guzów, zrostów pooperacyjnych, przepuklin czy skrętów jelit.

W takich przypadkach przeszkoda może znajdować się zarówno wewnątrz światła jelita, jak i poza nim, uciskając je i zakłócając jego funkcję. Mechaniczna niedrożność często prowadzi do poważnych komplikacji, takich jak niedokrwienie czy martwica jelita.

Z kolei niedrożność czynnościowa nie jest związana z fizycznym zablokowaniem jelit, ale z zaburzeniem perystaltyki. Może wynikać z porażenia mięśni gładkich jelit, które przestają się prawidłowo kurczyć, co jest częstym powikłaniem po operacjach w obrębie jamy brzusznej.

Przyczyną mogą być także zaburzenia neurologiczne, hormonalne lub infekcje wpływające na pracę układu trawiennego.

Choć objawy obu rodzajów niedrożności są podobne, ich leczenie różni się w zależności od źródła problemu. Mechaniczna niedrożność często wymaga interwencji chirurgicznej, podczas gdy czynnościowa może być leczona zachowawczo, przy wsparciu odpowiednich leków i terapii.

Objawy niedrożności jelit

Niedrożność jelit to poważne schorzenie, które może objawiać się w różnorodny sposób. Symptomy zależą od lokalizacji i rodzaju przeszkody, jednak niektóre z nich pojawiają się częściej i mogą wskazywać na konieczność konsultacji lekarskiej. Poniżej znajdziesz najczęstsze objawy niedrożności jelit:

Ból brzucha – zwykle ma charakter kolkowy, napadowy, ale z czasem może stać się stały i tępy.
Wzdęcia – wynikają z nagromadzenia gazów w jelitach, co powoduje widoczne powiększenie brzucha.
Wymioty – przy niedrożności jelita cienkiego występują wcześnie i są intensywne, natomiast przy niedrożności jelita grubego pojawiają się później i są mniej nasilone.
Zatrzymanie gazów i stolca – charakterystyczne dla całkowitej niedrożności jelit, prowadzi do znacznego dyskomfortu.
Nudności i utrata apetytu – towarzyszące problemy trawienne, które mogą towarzyszyć niedrożności.
Uczucie ciężkości po posiłku – trudności w trawieniu nawet lekkostrawnych posiłków.

Obserwowanie swojego ciała i reagowanie na niepokojące sygnały jest kluczowe. W przypadku podejrzenia niedrożności jelit niezbędna jest szybka konsultacja z lekarzem, aby zapobiec poważnym powikłaniom.

Przyczyny niedrożności jelit

Niedrożność jelit to poważne schorzenie, które może wynikać zarówno z mechanicznych blokad, jak i problemów funkcjonalnych.

Mechaniczne przeszkody obejmują takie przypadki jak guzy, zrosty czy przepukliny. Guzy mogą uciskać jelita, prowadząc do ich zwężenia lub całkowitego zablokowania. Zrosty, które często pojawiają się po operacjach w obrębie jamy brzusznej, również mogą powodować komplikacje. Przepukliny wywierają nacisk na jelita, zakłócając ich prawidłowe funkcjonowanie.

Nie zawsze problemem są przeszkody fizyczne. Niedrożność jelit może być też związana z zaburzeniami funkcjonalnymi, takimi jak porażenie jelit czy problemy z perystaltyką.

Porażenie jelit to sytuacja, w której mięśnie jelit tracą zdolność do skurczu, co uniemożliwia przesuwanie się treści pokarmowej. Zaburzenia perystaltyki często wynikają z chorób neurologicznych, takich jak choroba Parkinsona, czy innych zaburzeń, w tym hormonalnych.

Najczęstsze przyczyny niedrożności jelitowej to:

Zrosty pooperacyjne – blizny tworzące się po zabiegach chirurgicznych w obrębie jamy brzusznej.
Guzy i nowotwory – zarówno zlokalizowane w jelitach, jak i w pobliskich narządach, które uciskają jelita.
Przepukliny – fragmenty jelita uwięzione w przepuklinie mogą blokować przepływ treści pokarmowej.
Skręt jelit (volvulus) – jelito skręca się wokół własnej osi, prowadząc do niedrożności i niedokrwienia.
Wgłobienie jelitowe (intussuscepcja) – szczególnie częste u dzieci, gdy jeden odcinek jelita wsuwa się w drugi.
Ciała obce – połknięte przedmioty lub bezoary (zlepione resztki pokarmowe).
Zwężenie światła jelita – spowodowane przez choroby zapalne, np. chorobę Leśniowskiego-Crohna.
Niedokrwienie jelit – blokada przepływu krwi prowadząca do martwicy i niedrożności.
Uchyłki jelitowe – zmiany w strukturze ściany jelita, które mogą ulec zapchaniu.
Porażenie jelit – brak ruchów perystaltycznych, wynikający np. z zapalenia otrzewnej lub po operacjach.
Zaburzenia neurologiczne – takie jak choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane lub uszkodzenie rdzenia kręgowego.
Zaburzenia elektrolitowe – niedobór potasu, magnezu lub innych elektrolitów, które zaburzają funkcje mięśni jelitowych.
Infekcje i zapalenia – np. zapalenie otrzewnej lub ciężkie infekcje ogólnoustrojowe.
Leki – opioidy, leki antycholinergiczne lub inne, które spowalniają perystaltykę.
Stres operacyjny – po poważnych zabiegach chirurgicznych jelita mogą czasowo przestać funkcjonować prawidłowo.

Diagnostyka niedrożności jelit

Szybka i trafna diagnostyka niedrożności jelit jest niezbędna, aby zidentyfikować przyczynę problemu i rozpocząć leczenie. W przypadku podejrzenia tego schorzenia lekarze korzystają z różnych metod, które pozwalają na dokładne określenie lokalizacji i rodzaju przeszkody.

RTG jamy brzusznej – podstawowe badanie obrazowe, które umożliwia wykrycie rozdętych pętli jelitowych, poziomów płynów i gazów. Jest to szybka i łatwo dostępna metoda, często stosowana jako pierwszy krok diagnostyczny.
Tomografia komputerowa (TK) – bardziej zaawansowane badanie, które dostarcza szczegółowych informacji o stanie jelit. Pozwala na identyfikację przeszkód mechanicznych, takich jak guzy, zrosty czy skręt jelit.
Ultrasonografia (USG) – pomocne narzędzie w ocenie przepływu krwi przez naczynia jelitowe i stanu ściany jelita, choć może być utrudnione przez obecność gazów. Szczególnie użyteczne w diagnostyce u dzieci.
Badania laboratoryjne – analiza krwi, w tym morfologia, OB i ocena stężenia elektrolitów, pomaga określić poziom zaawansowania niedrożności.

Połączenie tych metod pozwala lekarzom szybko określić, czy niedrożność ma charakter mechaniczny, czy czynnościowy. Trafna diagnoza umożliwia wdrożenie właściwego leczenia, które może zapobiec groźnym powikłaniom.

Leczenie niedrożności jelit

Leczenie niedrożności jelit zależy od przyczyny oraz stopnia zaawansowania schorzenia. W przypadku mechanicznej blokady, takiej jak guzy, zrosty czy skręt jelit, często konieczna jest interwencja chirurgiczna.

Zabieg może polegać na usunięciu przeszkody, naprawie uszkodzonego fragmentu jelita lub wyłonieniu stomii, jeśli sytuacja tego wymaga.

Przed operacją istotne jest wyrównanie gospodarki wodno-elektrolitowej pacjenta poprzez podawanie płynów dożylnie i antybiotyków. W niektórych przypadkach wykonuje się też odbarczenie jelit za pomocą zgłębnika nosowo-żołądkowego, co pomaga złagodzić wzdęcia i dyskomfort.

Po operacji szczególną rolę odgrywa dieta. Początkowo zaleca się spożywanie wyłącznie płynów, stopniowo wprowadzając lekkostrawne pokarmy. Należy unikać tłustych, smażonych potraw oraz surowych warzyw i owoców, które mogą być trudne do strawienia.

W diecie warto uwzględnić gotowane na parze chude mięso, dojrzałe banany czy delikatne zupy krem. Ważne jest spożywanie małych porcji w regularnych odstępach czasu, co odciąża układ pokarmowy.

Dla pacjentów ze stomią szczególnie istotne jest unikanie produktów mogących zatykać jej ujście, takich jak surowa kapusta, nasiona czy pestki. Odpowiednie odżywianie wspiera proces rekonwalescencji i pomaga zapobiec nawrotom niedrożności.

Badania nad niedrożnością jelit

Częstość występowania niedrożności jelit w różnych populacjach oraz jej rodzaje, były wielokrotnie analizowane w różnych opracowaniach naukowych. W przeglądzie opisującym statystyki zachorowalności na niedrożność jelitową w ujęciu globalnym można przeczytać, że częstość występowania i rozpowszechnienie tej choroby znacznie wzrosły od 1990 do 2019 roku. Obciążenie chorobą różniło się znacząco w zależności od wieku, płci, kraju i regionu. Osoby w średnim wieku i starsze powyżej 50. roku życia były narażone na wysokie ryzyko zachorowania. Statystycznie zapadalność na niedrożność jelit wzrosła odpowiednio o 56,91% i 86,67% od 1990 do 2019 roku. Badacze na podstawie danych doszli do wniosku, że osoby starsze mają wyższe ryzyko zachorowalności i umieralności na niedrożność jelitową. Zapadalność i ryzyko zgonu były zdecydowanie wyższe w grupie badanych urodzonych wcześniej (wcześniaki) i były niższe w kohorcie urodzonych później. Ponadto badacze odkryli, że obciążenie niedrożnością jelitową było wyższe u mężczyzn niż u kobiet w całym okresie badania. Istnieją ogromne dysproporcje w obciążeniu i występowaniem chorobą w ujęciu globalnym między różnymi krajami [1].

Z kolei autorzy przeglądu z 2021 roku opublikowali w nim analizę pacjentów z niedrożnością jelitową przyjętych na Oddział Chirurgii Ogólnej do szpitala Sree Balaji Medical College & Hospital w Chennai w Indiach. Badacze wzięli pod uwagę częstości występowania schodzenia w różnych grupach wiekowych, względem płci, a także stopnia zaawansowania i rodzaju objawów. Badanie trwało do marca 2017 roku do września 2018 roku i dotyczyło grupy 50 ochotników przyjętych do szpitala w okresie badania wyłonionych z grupy 120 pacjentów z tych schorzeniem. Autorzy określili niedrożność jelit jako jedno z najczęstszych problemów wewnątrzbrzusznych, z jakimi borykają się chirurdzy ogólni. Według statystyk szpitalnych stanowiły one od 12% do 16% przyjęć chirurgicznych z powodu ostrych dolegliwości brzusznych. W okresie badania osoby z niedrożnością jelitową stanowiły 14,53% wszystkich interwencji chirurgicznych. Najczęstszą ich przyczyną u dorosłych była przepuklina niedrożna (42%), a następnie zrosty pooperacyjne (30%) [2].

FAQ

Jakie są najczęstsze przyczyny niedrożności jelit u dzieci?

U dzieci niedrożność jelit często wynika z wgłobienia jelitowego, czyli sytuacji, gdy jeden odcinek jelita wsuwa się w drugi. Może być także spowodowana wrodzonymi wadami anatomicznymi, takimi jak zwężenie jelita czy niedrożność smółkowa u noworodków. W niektórych przypadkach przyczyną są ciała obce, które dziecko połknęło.

Czy istnieją sposoby zapobiegania niedrożności jelit?

W wielu przypadkach można zmniejszyć ryzyko niedrożności. Dbaj o dietę bogatą w błonnik, aby zapobiec zaparciom. Pij odpowiednią ilość wody i unikaj ciężkostrawnych potraw. Regularna aktywność fizyczna również wspiera pracę jelit. W przypadku dzieci pilnuj, aby nie połknęły drobnych przedmiotów.

Jakie są powikłania nieleczonej niedrożności jelit?

Nieleczona niedrożność jelit może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak martwica jelit, perforacja ściany jelita czy zakażenie w obrębie jamy brzusznej (zapalenie otrzewnej). W skrajnych przypadkach może dojść do sepsy, co stanowi zagrożenie życia.

Czy można leczyć niedrożność jelit bez operacji?

Tak, w przypadku niedrożności czynnościowej lub częściowej mechanicznej często stosuje się leczenie zachowawcze. Polega ono na nawadnianiu dożylnym, odbarczaniu jelit za pomocą zgłębnika oraz podawaniu leków wspomagających perystaltykę. Jeśli jednak blokada jest całkowita lub przyczyna wymaga usunięcia chirurgicznego, konieczna jest operacja.

Jak długo trwa rekonwalescencja po operacji związanej z niedrożnością jelit?

Czas rekonwalescencji zależy od rozległości operacji i stanu pacjenta. Zwykle trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy. W pierwszych dniach po zabiegu konieczny jest odpoczynek i przestrzeganie zaleceń dotyczących diety. Pełny powrót do aktywności może zająć więcej czasu, szczególnie jeśli wystąpiły powikłania.

Zobacz także

Zespół jelita drażliwego – przyczyny, objawy, suplementacja, dieta, leczenie

Choroba wrzodowa jelit – przyczyny, objawy, suplementacja, dieta, leczenie

Bibliografia

Autor:

Małgorzata Szakuła

Certyfikowany Specjalista Terapii Konopnych, Dietetyk

Prowadzi konto @Konopny_dietetyk. Wspiera pacjentów z problemami jelitowymi, chorobami metabolicznymi, neurologicznymi, autoimmunologicznymi, tarczycy, a także małych pacjentów z zaburzeniami neurorozwojowymi.

Konopnydietetyk.pl