Wątroba jest niezwykle ważnym narządem, który pełni wiele kluczowych funkcji w organizmie, takich jak oczyszczanie krwi, magazynowanie składników odżywczych i regulowanie poziomu cukru we krwi. Czy dbając o wątrobę, możemy poprawić zdrowie całego organizmu? Tak!

Czemu wątroba jest ważna?

Wątroba to jeden z najważniejszych narządów w ludzkim organizmie, pełniący wiele istotnych funkcji. Jest ona odpowiedzialna za wiele procesów metabolicznych, takich jak oczyszczanie krwi z toksyn i szkodliwych substancji, produkcję żółci oraz magazynowanie składników odżywczych, takich jak witaminy i minerały. Co warto wiedzieć o funkcjach wątroby?

• Proces detoksykacji organizmu – wątroba usuwa szkodliwe substancje z krwi, które mogą powodować choroby i problemy zdrowotne, takie jak choroby serca, cukrzyca czy choroby autoimmunologiczne. Detoksykacja odgrywa także ważną rolę w ochronie przed chorobami nowotworowymi.

• Regulacja poziomu cukru we krwi – kiedy poziom cukru we krwi wzrasta, wątroba magazynuje nadmiar cukru w postaci glikogenu. Gdy poziom cukru we krwi spada, wątroba z powrotem uwalnia glikogen do krwiobiegu. Poprzez tę regulację, wątroba pomaga zapobiegać cukrzycy i innym chorobom metabolicznym.

• Udział w procesie trawienia – wątroba wytwarza żółć, która wspomaga trawienie tłuszczów i reguluje metabolizm kwasów tłuszczowych. Ponadto, wątroba produkuje wiele białek potrzebnych do transportu substancji w organizmie.

Dbając o wątrobę, można zapobiegać wielu chorobom, takim jak marskość wątroby, zapalenie wątroby i rak wątrobowokomórkowy. Właściwa dieta, regularna aktywność fizyczna oraz unikanie nadmiernego spożycia alkoholu i palenia papierosów to ważne kroki w kierunku zachowania zdrowej wątroby. Z kolei niewłaściwa dieta, brak ruchu i nadużywanie substancji szkodliwych, takich jak alkohol i narkotyki, może prowadzić do chorób wątroby i innych poważnych problemów zdrowotnych.

Co szkodzi wątrobie?

Oprócz nadmiernego spożywania alkoholu i niezdrowej diety, które są oczywistymi szkodliwymi dla wątroby czynnikami, istnieją również inne. Jednym z nich jest zakażenie wirusem zapalenia wątroby, który może prowadzić do ciężkich chorób wątroby, takich jak marskość wątroby czy rak wątrobowokomórkowy. Wirusy zapalenia wątroby typu B i C są najczęstszymi przyczynami chorób wątroby, a leczenie ich jest niezbędne dla zachowania zdrowia wątroby. Ponadto, choroby autoimmunologiczne, takie jak pierwotne zapalenie dróg żółciowych, mogą wpływać na funkcjonowanie wątroby i prowadzić do jej uszkodzenia. 

Jeśli zastanawiamy się, jak dbać o wątrobę, to musimy wiedzieć, że czynnikiem szkodzącym wątrobie może być też zanieczyszczenie środowiska, w tym kontakt z substancjami chemicznymi. To między innymi  pestycydy, chemikalia przemysłowe, zanieczyszczenia powietrza, które mogą wpływać na metabolizm wątroby i prowadzić do jej uszkodzenia. Dzieje się tak, ponieważ wątroba odpowiada za neutralizację toksyn w naszym organizmie. Oprócz wymienionych czynników zewnętrznych, również toksyczna ilość niektórych substancji (takich jak zbyt duża ilość witaminy A czy nadmiar żelaza w organizmie), może wpłynąć negatywnie na funkcjonowanie wątroby. Dlatego ważne jest, aby stosować się do zaleceń dotyczących porcji suplementów diety oraz unikać nadmiernego spożywania produktów bogatych w żelazo.

Objawy chorej wątroby

Wątroba jest jednym z najważniejszych narządów w naszym organizmie, dlatego też należy zwracać szczególną uwagę na wszelkie objawy, które mogą wskazywać na problemy z jej funkcjonowaniem.

• Ból brzucha pojawiający się w okolicy prawego łuku żebrowego jest jednym z najczęstszych objawów chorób wątroby. Może mieć charakter ostrego bólu, kłucia lub ucisku, a czasami promieniować do pleców lub barków. Wiele osób zmagających się z problemami z układem pokarmowym zastanawia się, czy wątroba może boleć? Często pacjenci skarżą się na ból w okolicach wątroby. Jednak warto wiedzieć, że wątroba sama w sobie nie jest organem unerwionym, co oznacza, że nie ma ona zdolności do sygnalizowania bólu. Ból w jej okolicy, pod prawym łukiem żebrowym, może wynikać z innych przyczyn. Najczęściej wynika to z powiększającej się wątroby, która może uciskać na sąsiadujące narządy, powodując nieprzyjemne doznania.

• Obrzęki w różnych partiach ciała, takie jak np. opuchnięte nogi czy stopy, mogą być spowodowane nieprawidłowym przepływem krwi przez wątrobę. Nabrzmiały brzuch, zwany wodobrzuszem, wynika z nagromadzenia płynu w jamie brzusznej i jest objawem zaawansowanej choroby wątroby.

• Zmiana koloru moczu na ciemniejszy, a czasami nawet brązowy lub krwisty odcień, może wskazywać na obecność bilirubiny w moczu, co z kolei może oznaczać uszkodzenie wątroby lub dróg żółciowych.

• Brązowe przebarwienia na skórze, zwłaszcza na dłoniach i stopach, wynikają z nagromadzenia się żółci pod skórą. Zażółcenie skóry, białek oka i błon śluzowych, zwane żółtaczką, jest jednym z najbardziej charakterystycznych objawów chorób wątroby.

• Wrażliwość na powstawanie siniaków może być objawem zaburzeń krzepnięcia krwi, które często występują u osób z chorobami wątroby.

• Utrata apetytu i nudności to objawy, które często występują w chorobach wątroby. Wahania masy ciała, zarówno chudnięcie, jak i przybieranie na wadze, mogą być objawem problemów z funkcjonowaniem wątroby, ponieważ wpływa ona na metabolizm i trawienie.

Jeśli zauważysz u siebie jakiekolwiek niepokojące objawy, koniecznie skonsultuj się z lekarzem. Poniższe objawy mogą wskazywać na poważne problemy z wątrobą, takie jak np. marskość wątroby, choroby wirusowe (HCV, HBV), nadmierne spożywanie alkoholu czy przewlekłe zapalenia. Wczesne wykrycie choroby wątroby i szybka interwencja pozwoli na skuteczne leczenie i minimalizację ryzyka powikłań.

Chora wątroba może objawiać się na różne sposoby, a objawy mogą być nieoczywiste i przez to łatwo je pomylić z innymi dolegliwościami. Do tych objawów niecharakterystycznych problemów z wątrobą mogą należeć:

• bóle głowy, 
• problemy ze snem,
• uczucie goryczy w ustach,
• wzdęcia, 
• zgaga, 
• biegunki, 
• w rzadszych przypadkach mogą wystąpić nawet zaburzenia psychiczne i zmiana zachowania. 

Często choroba wątroby rozwija się bezobjawowo przez długi czas, dlatego tak ważne jest wykonywanie regularnych badań kontrolnych. Warto zapytać swojego lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej, jakie badania na wątrobę powinniśmy wykonać.

Jakie badania wątroby warto wykonać?

Badania wątroby są ważne, ponieważ pozwalają na wykrycie chorób i zaburzeń w funkcjonowaniu tego organu. Próby wątrobowe, czyli badanie krwi, pozwalają na oznaczenie poziomu enzymów wątrobowych, takich jak AlAT, AspAT, ALP, GGTP. Podwyższone poziomy tych enzymów mogą wskazywać na choroby wątroby, takie jak zapalenie wątroby, marskość wątroby, czy stłuszczenie wątroby. Poziom bilirubiny w moczu również jest ważnym wskaźnikiem funkcjonowania wątroby. Bilirubina to substancja, która powstaje w wyniku rozpadu czerwonych krwinek. Jeśli wątroba nie działa prawidłowo, bilirubina może gromadzić się w organizmie, co prowadzi do żółtaczki. Ocena koloru i gęstości moczu może pomóc w diagnozie problemów z wątrobą. USG to badanie, które pozwala na ocenę stanu wątroby, jej wielkości, kształtu i struktury. Dzięki USG można wykryć zmiany w wątrobie, takie jak torbiele, guzy czy zwłóknienia. Biopsja wątroby to badanie polegające na pobraniu małego fragmentu tkanki wątroby w celu jej badania pod mikroskopem. To badanie zwykle wykonywane jest w przypadku poważniejszych zmian w wątrobie, takich jak podejrzenie nowotworu czy przewlekłego zapalenia wątroby.

Warto pamiętać, że badania wątroby powinny być wykonywane regularnie, szczególnie u osób, które mają problemy z nadwagą, nadużywają alkoholu lub przyjmują leki, które mogą obciążać wątrobę. Wczesne wykrycie problemów z wątrobą pozwala na szybsze i skuteczniejsze leczenie.

Choroby wątroby

Do najczęściej występujących chorób wątroby możemy zaliczyć:

Alkoholowa choroba wątroby (ALD – alcoholic liver disease)

Jest ona jedną z najczęstszych chorób wątroby na świecie. Oprócz spożywania dużej ilości alkoholu przez długi czas, ryzyko jej rozwoju wzrasta u osób z genetycznymi predyspozycjami do chorób wątroby, a także przy jednoczesnym zakażeniu wirusem zapalenia wątroby. Objawy choroby wątroby alkoholowej w początkowych stadiach często są niespecyficzne i mogą obejmować m.in. zmęczenie, nudności, utratę apetytu, ból brzucha, a także częste powstawanie siniaków. W cięższych przypadkach choroby mogą pojawić się objawy jak żółtaczka, obrzęki, wodobrzusze oraz drgawki. Leczenie choroby wątroby alkoholowej polega na wdrożeniu odpowiedniej terapii farmakologicznej, która ma na celu ochronę i wsparcie pracy uszkodzonej wątroby. Należy także zaprzestać spożywania alkoholu.

Wirusowe zapalenie wątroby (WZW)

Jest to choroba zakaźna, która może być spowodowana przez pięć różnych wirusów. Każdy z tych wirusów powoduje inny typ choroby, w zależności od jego właściwości i nasilenia infekcji. Wirusy A i E zazwyczaj powodują łagodne objawy, a osoby zarażone tymi wirusami zwykle całkowicie zdrowieją. Wirusy B, C i D mogą prowadzić do przewlekłego zapalenia wątroby, co z kolei zwiększa ryzyko wystąpienia marskości wątroby.
WZW zwykle rozprzestrzenia się drogą kropelkową lub poprzez kontakt z zakażoną krwią. Objawy choroby obejmują zmęczenie, ból brzucha, nudności i wymioty, a także utratę wagi i żółtaczkę.
Wirusowe zapalenie wątroby może być trudne do zdiagnozowania, ponieważ objawy często są łagodne lub nieobecne w początkowej fazie choroby. Wirusowe zapalenie wątroby może być leczone antywirusowymi lekami, które pomagają zwalczać wirusa i zapobiegają powikłaniom. Ważne jest również, aby unikać picia alkoholu, który może zwiększać ryzyko uszkodzenia wątroby, a także chronić się przed zakażeniem przez stosowanie zasad higieny, takich jak regularne mycie rąk i unikanie bezpośredniego kontaktu z krwią osób zarażonych wirusowym zapaleniem wątroby.

Marskość wątroby

Choroba, która powoduje trwałe uszkodzenie wątroby, a jej objawy często pojawiają się dopiero w zaawansowanym stadium. Bliznowacenie wątroby prowadzi do nieprawidłowego funkcjonowania tego narządu, co może prowadzić do poważnych komplikacji, takich jak zaburzenia krzepnięcia, żółtaczka, obrzęki i powiększenie śledziony. Marskość wątroby może być również spowodowana innymi czynnikami, takimi jak choroba autoimmunologiczna, niealkoholowe stłuszczenie wątroby, choroby metaboliczne lub leki.

Choroba autoimmunologiczna wątroby

Rzadka choroba, która może wystąpić u osób w każdym wieku. Częściej dotyka jednak kobiety niż mężczyzn. Objawy choroby mogą obejmować zmęczenie, osłabienie, bóle brzucha i stawów, żółtaczkę oraz wysypkę skórną. W cięższych przypadkach choroba może prowadzić do marskości wątroby i niewydolności wątroby, co może wymagać przeszczepu wątroby. Leczenie autoimmunologicznej choroby wątroby polega na stosowaniu leków immunosupresyjnych, które pomagają zahamować atak systemu odpornościowego na komórki wątroby.

Stłuszczenie wątroby

Stłuszczenie wątroby – jest coraz częściej diagnozowane w społeczeństwach rozwiniętych. Wielu ekspertów uważa, że nadmierne spożycie tłustych i wysokokalorycznych pokarmów, a także siedzący tryb życia to główne przyczyny stłuszczenia wątroby. Stłuszczenie wątroby często nie daje żadnych objawów, ale może prowadzić do poważniejszych problemów, takich jak stan zapalny lub marskość wątroby. Dlatego ważne jest, aby dbać o zdrowie wątroby, stosując zdrową dietę, regularną aktywność fizyczną i ograniczając spożycie alkoholu. Istnieją dwie formy stłuszczenia wątroby:

• alkoholowe stłuszczenie wątroby – jest spowodowane nadużywaniem alkoholu,
• niealkoholowe stłuszczenie wątroby – wiąże się z otyłością i innymi czynnikami związanymi z trybem życia. 

Jakie zioła i suplementy wspierają zdrowie wątroby?

Istnieje wiele produktów spożywczych i naturalnych substancji, które są szczególnie korzystne dla zdrowia wątroby, a ich regularne spożywanie może pomóc w regeneracji uszkodzonej tkanki wątroby. Ostropest plamisty, karczoch i goździki to tylko kilka z ziół, które mają pozytywny wpływ na wątrobę. 

Jak dbać o wątrobę domowym sposobem? Oto produkty, które warto włączyć do swojej diety:

• Ostropest plamisty zawiera sylimarynę, która neutralizuje szkodliwe związki i może zapobiec zwłóknieniu wątroby. 
• Karczoch obniża poziom enzymów wątrobowych i dehydrogenazy mleczanowej, co oznacza, że ​​pomaga w utrzymaniu prawidłowego funkcjonowania narządu. 
• Kolendra to kolejne zioło, które wspiera detoksykację organizmu, zwłaszcza po zatruciu metalami ciężkimi. Chroni wątrobę przed szkodliwym wpływem tetrachlorku węgla i tioacetamidu poprzez silne właściwości przeciwutleniające.
• Buraki i sok z buraków zawierają składniki ochronne, redukujące toksyczność wątroby i zmniejszające nagromadzenie metali ciężkich w organizmie. 
• Grejpfrut zwiększa aktywność enzymów wątrobowych, zwłaszcza cytochromu P450, który odpowiada za detoksykację organizmu.
• Kurkuma jest kolejnym składnikiem, który ma pozytywny wpływ na wątrobę. Zawiera kurkuminę, która działa hepatoochronnie, a także poprawia enzymy detoksykacyjne. Połączenie kurkuminy z piperyną z pieprzu może zwiększyć jej skuteczność. 
• Czosnek ma właściwości przeciwzapalne, a także pomaga zmniejszyć poziom enzymów i redukuje wchłanianie dioksyn.
• Chlorella to zielona alga, która może pomóc w wydalaniu metali ciężkich z organizmu. Zawiera składniki odżywcze i witaminy, które korzystnie wpływają na wątrobę. 
• Cytrusy, w tym pomarańcze i grejpfruty, zawierają kryptoksantynę, która działa przeciwzapalnie.
• Czarnuszka, dzięki swoim właściwościom przeciwutleniającym, wykazuje korzystny wpływ na funkcjonowanie wątroby. 
• Goździki, związek eugenolu i polifenoli, pomagają w neutralizacji substancji obcych dla naszego ciała, takich jak alkohol.

Produkty te można przyjmować jako suplement diety lub dodawać do posiłków. Warto jednak pamiętać, że zioła te nie są lekami i nie powinny być stosowane jako zamiennik tradycyjnych metod leczenia chorób wątroby. Przed zastosowaniem suplementów diety lub ziół, należy skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem.

Jak wspomóc regenerację wątroby?

Regeneracja wątroby odbywa się samoistnie, ale czasami potrzebuje dodatkowego wsparcia. Istnieją dwa główne czynniki, które pomagają w regeneracji wątroby: dieta i wysiłek fizyczny. Dieta powinna składać się z lekkostrawnych posiłków, przygotowanych z małą ilością tłuszczu. Warto też rozważyć gotowanie na parze, pieczenie i gotowanie zamiast smażenia.

Dieta na wątrobę

Dieta jest kluczowa w utrzymaniu prawidłowego funkcjonowania wątroby. Wysokotłuszczowa dieta, bogata w fast food i tłuste posiłki, może prowadzić do nadmiernego gromadzenia się cholesterolu i lipidów w komórkach wątroby. Jeśli po posiłku odczuwasz ciężkość lub wzdęcia, oznacza to, że wątroba nie jest w stanie nadążyć z produkcją żółci. Alkohol i słodycze także obciążają wątrobę, dlatego warto unikać ich w codziennej diecie. Aby wspomóc wątrobę, warto wprowadzić do diety większą ilość warzyw i owoców, a unikać smażenia na głębokim oleju. Lepiej gotować na parze, ponieważ składniki zachowują wtedy więcej wartości odżywczych. Dostarczanie odpowiedniej ilości witamin B1, B2, B6 i PP, które znajdują się w kapuście, brokule lub soi, będzie miało pozytywny wpływ na funkcjonowanie tego organu.

Istotne jest to, że nie istnieje jedna uniwersalna dieta, przy której poprawia się regeneracja wątroby. Co jeść w takim razie? To pytanie warto zadać lekarzowi lub dietetykowi, który pomoże dobrać odpowiednią dietę na wątrobę w zależności od potrzeb pacjenta.

Czy wysiłek fizyczny wpływa na wątrobę?

Wysokiej jakości dieta to jedna rzecz, ale ważny jest również ruch. Wysiłek fizyczny jest niezbędny do utrzymania prawidłowego funkcjonowania organizmu. Nie ma znaczenia, jaki rodzaj aktywności fizycznej wybierzesz, ważne jest, aby być w ruchu. Odchudzanie, jeśli jest potrzebne, pomaga w odciążeniu wątroby, ponieważ organizm pozbywa się wtedy nadmiaru tłuszczu, który może gromadzić się w jej okolicach. Wysiłek fizyczny zwiększa przepływ krwi, co przyspiesza usuwanie szkodliwych substancji z wątroby. W przypadku chorób lub urazów należy pamiętać, aby skonsultować się z lekarzem, jaki wysiłek fizyczny jest bezpieczny dla danego pacjenta.

Zobacz także:

• Ostropest plamisty – na co pomaga i jak go stosować?
• Kurkuma – właściwości lecznicze i kulinarne
• Algi – właściwości i zastosowanie w oczyszczaniu organizmu

Źródła:

1. http://enzyme.expasy.org/
2. Surgical research aspects of hepatic regeneration.
3. Glucose homeostasis, insulin resistance and inflammatory biomarkers in patients with non-alcoholic fatty liver disease: Beneficial effects of supplementation with microalgae Chlorella vulgaris: A double-blind placebo-controlled randomized clinical trial.