Niedobór witaminy C – objawy i skutki

Witamina C jest jedną z najbardziej znanych witamin o szerokim spektrum działania na nasz organizm. Po raz pierwszy została wyodrębniona z papryki w 1928 roku przez węgierskiego biochemika – Alberta Szenta-Görgyiego, za co został on uhonorowany nagrodą Nobla. Po ustaleniu struktury kwasu askorbinowego opracowano jego syntezę, a witaminę C nazwano kwasem askorbinowym, gdyż to jego niedobór wywoływał szkorbut.

Witamina C – co warto o niej wiedzieć?

     Kwas askorbinowy poznano już w pierwszej połowie XX wieku, kiedy to wykazano, że posiada on właściwości przeciwgnilne (przeciwszkorbutowe). Szkorbut (gnilec) to najczęstszy objaw niedoboru witaminy C, który znany był już w średniowieczu. Już wtedy łączono go z niewłaściwym sposobem odżywiania, ubogim w świeże warzywa i owoce. Jednak dopiero po dokonaniu syntezy kwasu askorbinowego  i określeniu jego przynależności do odpowiedniej grupy chemicznej, stwierdzono że związek ten ma znacznie więcej właściwości niż tylko empirycznie stwierdzone działanie przeciwgnilne. 

• Witamina C wpływa na uszczelnienie naczyń krwionośnych, co znacznie zmniejsza rozprzestrzenianie się wirusów i bakterii.
• Wspomaga układ odpornościowy, dlatego jest niezbędna do pochłaniania drobnoustrojów chorobotwórczych przez białe krwinki.
• Obniża ryzyko powstawania chorób serca i naczyń krwionośnych.
• Jest skuteczna w pomocy w walce z miażdżycą.
• Odpowiada za produkcję kolagenu, który przyśpiesza gojenie się ran i zrastanie kości.
• Wspomaga produkcję glutationu – głównego neutralizatora toksyn w wątrobie.
• Wykazuje działanie przeciwnowotworowe.
• Usuwa jony metali ciężkich z organizmu.
• Reguluje ciśnienie tętnicze.
• Poprawia kondycję i wygląd skóry.

Jakie są przyczyny niedoboru witaminy C?

     Najczęstszą przyczyną niedoboru witaminy C w organizmie jest nieodpowiednia dieta, uboga w świeże owoce i warzywa, gdyż ludzki organizm sam nie może jej syntezować, dlatego musi pochodzić ze źródeł zewnętrznych. Przyczyną niedoboru witaminy C mogą być także choroby, które zmniejszają zdolność organizmu do wchłaniania składników odżywczych z pokarmów. Do tych chorób m.in. zaliczamy:

• anoreksja,
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
• choroba Leśniowskiego-Crohna,
• bulimia,
• choroby nowotworowe, które wymagają stosowania chemioterapii,
• choroby psychiczne, które wymagają leczenia farmakologicznego.

Ponadto, do obniżenia poziomu witaminy C w organizmie przyczyniają się też liczne infekcje, stany zapalne, wiek, spożywanie alkoholu, narkotyków i palenie tytoniu, a także restrykcyjna dieta spowodowana innymi czynnikami.

Dodatkowo na niedobory witaminy C mogą być narażone:

• kobiety w ciąży i karmiące piersią,
• kobiety, które stosują antykoncepcję hormonalną,
• pacjenci, którzy stosują niektóre leki, np. aspirynę, barbiturany, sulfonamidy,
• osoby narażone na działanie smogu i toksyn,
• osoby pozostające w ciągłym stresie.

Jakie są objawy niedoboru witaminy C?

     Niedobór witaminy C może powodować osłabienie naczyń włosowatych i doprowadzić do rozwoju niedokrwistości. Zbyt niski poziom kwasu askorbinowego może przyczyniać się do rozwoju astmy, zmian w kościach i chrząstkach, a nawet spowodować rozwój szkorbutu. Przede wszystkim witamina C znana jest z działania wzmacniającego naszą odporność, gdyż pomaga chronić organizm przed drobnoustrojami i infekcjami – zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym. Dlatego sam niedobór witaminy C zwykle nie jest groźny dla naszego życia, jednak długotrwałe braki mogą nieść za sobą poważne konsekwencje dla naszego zdrowia.

Do charakterystycznych objawów niedoboru witaminy C zalicza się:

• ogólne osłabienie i zmęczenie,
• bóle mięśni i stawów,
• brak apetytu,
• nadczynność tarczycy,
• osteoporozę,
• obniżenie odporności,
• trudności w gojeniu się ran,
• infekcje,
• zapalenie błony śluzowej,
• krwawienie dziąseł,
• skłonność do występowania siniaków,
• apatia, ospałość, stany depresyjne,
• anemia.

     Niedobór witaminy C może rozwijać się latami, dlatego początkowe objawy mogą wydawać się nieoczywiste i najczęściej są bagatelizowane. O ile pierwsze sygnały, w postaci obniżonego nastroju, możemy bagatelizować, o tyle kolejne tj. pogorszenie się stanu naszej skóry, włosów i paznokci, opuchnięte i krwawiące dziąsła, czy pojawiające się znikąd siniaki, powinny być dla nas sygnałem alarmowym. 

Jakie są skutki niedoboru witaminy C?

      Przewlekły niedobór witaminy C może zwiększać ryzyko zachorowania na miażdżycę, a nawet niektóre nowotwory, prowadzić do wzrostu ciśnienia tętniczego i cholesterolu. Zmniejszenie syntezy kolagenu, wywołane niedoborem witaminy C skutkuje kruchością naczyń krwionośnych, co powoduje wysięki, sińce, a nawet krwotoki wewnętrzne, które mogą być przyczyną zgonu. W skutek zmniejszonej odporności może też dojść do ogólnego zakażenia organizmu – sepsy, która także może prowadzić do śmierci. 

Jednak najpopularniejszą chorobą spowodowaną niedoborem witaminy C jest szkorbut. Jego objawy dotykają wielu tkanek:

• kości,
• stawów,
• dziąseł,
• zębów.

Dlatego typowym skutkiem ubocznym długotrwałego niedoboru witaminy C zwykle jest utrata uzębienia. 

     Witamina C przyczynia się do obrony immunologicznej, wspierając różne funkcje komórkowe wrodzonego i adaptacyjnego układu odpornościowego. Pełni funkcję bariery ochronnej przed patogenami. Gromadząc się w naszych komórkach, wytwarza reaktywną formę tlenu, czym ostatecznie zabija drobnoustroje chorobotwórcze. 

     Kwas askorbinowy niezbędny jest też do prawidłowego wchłaniania żelaza z układu pokarmowego, dlatego jego niedobór może prowadzić do anemii. Skutki nieleczonej niedokrwistości, wywołanej niedoborem żelaza, obejmują zarówno skórę, jak i inne narządy – stąd pojawiające się zajady, czy zmiany na paznokciach. 

     Niedobór witaminy C grozi też przyspieszeniem procesów starzenia, którego pierwsze objawy widoczne są na skórze. Ponadto, długotrwały niedobór witaminy może powodować choroby układu sercowo-naczyniowego, np. niewydolność serca, czy choroby psychiczne, a także nowotwory.

Profilaktyka – jak zapobiegać niedoborom witaminy C?

     W związku z tym, że nasz organizm nie jest w stanie sam syntetyzować kwasu askorbinowego, musimy mu dostarczać go wraz z pożywieniem, Dlatego odpowiednią podaż witaminy C gwarantuje zbilansowana dieta, bogata w świeże owoce i warzywa. 

     Bogatym źródłem kwasu askorbinowego są:

• owoce dzikiej róży,
• natka pietruszki,
• rokitnik,
• cebula i czosnek,
• cytrusy,
• jeżyny,
• kiwi,
• brukselka,
• papryka,
• pomidory,
• karczochy,
• ziemniaki,
• jabłka.

Wbrew pozorom, jego największe ilości obecne są w produktach niewykazujących kwaśnego smaku, jakim charakteryzuje się witamina C.

     Przyjęcie odpowiedniej porcji witaminy C zagwarantuje nam spożycie przynajmniej pięciu z wymienionych owoców lub warzyw w dowolnej postaci, aczkolwiek unikajmy ich pasteryzowania czy gotowania, które powodują degradację tej witaminy.

     Z kolei jeśli pacjent zmagający się z niedoborem witaminy C ma problem z dostarczeniem odpowiedniej jej ilości wraz z dietą (nietolerancja produktów, czy alergia), może on sięgnąć po preparaty zawierające kwas askorbinowy lub acerolę. Suplementy dostępne są w wielu sklepach i aptekach bez recepty, w postaci: tabletek, kapsułek, proszków, tabletek musujących, a nawet herbatek.