Dlaczego warto sięgać po anyż? Właściwości i zastosowanie

Czy wiesz, że anyż może wspierać trawienie, poprawiać odporność i stymulować laktację? Ta aromatyczna roślina od dawna wykorzystywana jest nie tylko w kuchni, ale też w medycynie naturalnej. Poznaj właściwości anyżu i sprawdź, jak może wzbogacić Twoją dietę i domową apteczkę.

Anyż – co to jest?

Pod nazwą „anyż” kryją się dwie różne rośliny: biedrzeniec anyż oraz anyż gwiaździsty. Choć łączy je charakterystyczny, słodkawy aromat i wiele zastosowań, różnią się pochodzeniem, wyglądem i sposobem uprawy.

Biedrzeniec anyż to jednoroczna roślina z rodziny selerowatych, uprawiana głównie w Europie i Azji. Charakteryzuje się drobnymi, aromatycznymi owocami, które przypominają kształtem nasiona kopru. Stosowany jest zarówno w kuchni, jako popularna przyprawa, jak i  w medycynie naturalnej gdzie doceniane są jego właściwości wspomagające trawienie.

Anyż gwiaździsty pochodzi z południowo-wschodniej Azji. Odgrywa on ważną rolę w lokalnej kuchni i tradycyjnej medycynie. Roślina ta, to wiecznie zielone drzewo, a jej owoce wyróżniają się wyjątkowym kształtem gwiazdek. To właśnie anyż gwiaździsty nadaje głęboki smak daniom kuchni azjatyckiej, takim jak zupy, curry czy desery.

Choć biedrzeniec anyż i anyż gwiaździsty różnią się pod wieloma względami, mają też cechy wspólne. Głównym składnikiem, który odpowiada za charakterystyczny aromat i właściwości, jest anetol – naturalny związek chemiczny obecny w olejkach eterycznych obu roślin. To właśnie dzięki niemu anyż wykazuje działanie wspomagające trawienie, łagodzące dolegliwości układu oddechowego oraz przeciwdrobnoustrojowe.

Właściwości zdrowotne anyżu

Anyż, poza swoim wyjątkowym aromatem, posiada wiele korzystnych właściwości zdrowotnych, które wynikają z obecności aktywnych składników, takich jak anetol, witaminy z grupy B czy fitohormony.

Wspomaganie trawienia

Anyż od lat stosowany jest jako naturalny środek wspomagający trawienie. Dzięki zawartości anetolu działa rozkurczowo na mięśnie gładkie układu pokarmowego. Pomaga łagodzić wzdęcia, skurcze jelit i uczucie dyskomfortu po ciężkostrawnych posiłkach. Jest szczególnie polecany dla osób borykających się z niestrawnością czy zespołem jelita drażliwego (IBS). Napar z anyżu można spożywać po obfitym obiedzie, aby przyspieszyć trawienie i złagodzić ewentualne dolegliwości.

Oprócz działania wspomagającego trawienie, anyż wykazuje właściwości pobudzające wydzielanie soków trawiennych, co sprzyja efektywniejszemu rozkładowi składników pokarmowych. Regularne stosowanie anyżu może również wpływać na poprawę perystaltyki jelit, zapobiegając zaleganiu treści pokarmowej. Dzięki temu jest szczególnie ceniony w diecie osób starszych, u których często występują problemy z prawidłowym funkcjonowaniem układu pokarmowego. 

Anyż na laktację

Fitohormony zawarte w anyżu znane są z działania wspomagającego laktację u kobiet karmiących piersią. Substancje te mogą stymulować produkcję prolaktyny, hormonu odpowiedzialnego za wytwarzanie mleka. Anyż często pojawia się w mieszankach ziołowych dla młodych mam.

Choć anyż jest powszechnie uznawany za bezpieczny, warto stosować go z umiarem. W przypadku wątpliwości, szczególnie przy suplementacji w większych dawkach, zawsze zaleca się konsultację z lekarzem lub położną.

Łagodzenie infekcji układu oddechowego

Anyż działa wykrztuśnie i przeciwdrobnoustrojowo. Dzięki temu jest skutecznym środkiem w łagodzeniu objawów infekcji górnych dróg oddechowych. Napar lub olejek eteryczny z anyżu może być stosowany w przypadku kaszlu, chrypki czy zapalenia oskrzeli. Jego składniki aktywne pomagają rozrzedzać zalegającą wydzielinę, ułatwiając oddychanie. Kilka kropel olejku anyżowego dodanych do gorącej wody może być wykorzystane do inhalacji, co przynosi ulgę przy zatkanym nosie.

Oprócz działania wykrztuśnego, anyż wykazuje właściwości przeciwzapalne, które wspierają regenerację błon śluzowych dróg oddechowych. Jego główny składnik, anetol, działa również łagodnie przeciwbólowo, co może przynieść ulgę w przypadku bólu gardła czy podrażnienia spowodowanego intensywnym kaszlem. Dodatkowo związki antyoksydacyjne obecne w anyżu pomagają neutralizować wolne rodniki, co wspiera układ odpornościowy w walce z infekcją.

Działanie przeciwzapalne i antybakteryjne

Badania pokazują, że anyż ma właściwości przeciwzapalne i antybakteryjne. Związki obecne w anyżu, takie jak anetol i kwas szikimowy, wykazują zdolność hamowania rozwoju wielu patogenów, w tym bakterii i grzybów. Może być pomocny w zwalczaniu stanów zapalnych skóry czy infekcji gardła. Kwas szikimowy, obecny w anyżu gwiaździstym, jest kluczowym składnikiem w produkcji leków przeciwwirusowych, takich jak oseltamiwir (stosowany w leczeniu grypy).

Anyż w kosmetyce

Anyż znajduje swoje zastosowanie nie tylko w kuchni czy medycynie, ale też w kosmetyce. Dzięki bogactwu składników aktywnych, takich jak anetol czy kwasy organiczne, wspiera pielęgnację skóry i włosów na wiele sposobów.

Anyż na skórę

Olejek anyżowy oraz wyciągi z anyżu są często stosowane w kosmetykach przeznaczonych do pielęgnacji skóry problematycznej. Działają antybakteryjnie, pomagając w redukcji wyprysków i łagodzeniu stanów zapalnych. Dzięki właściwościom ściągającym anyż wspiera proces oczyszczania skóry, redukując nadmiar sebum i zwężając pory.

Napar z anyżu można stosować jako naturalny tonik do przemywania skóry, co pomaga w łagodzeniu podrażnień. Olejek anyżowy, rozcieńczony w bazowym oleju (np. jojoba), sprawdzi się jako punktowe serum na zmiany trądzikowe.

Anyż na zmarszczki i starzenie się skóry

Anyż ma właściwości przeciwutleniające, które pomagają neutralizować działanie wolnych rodników odpowiedzialnych za procesy starzenia. Regularne stosowanie kosmetyków z ekstraktem z anyżu może przyczyniać się do wygładzania drobnych zmarszczek i poprawy elastyczności skóry.

Substancje zawarte w anyżu wspierają produkcję kolagenu, niezbędnego dla utrzymania jędrności i młodego wyglądu skóry. Dodatkowo działanie przeciwzapalne pomaga zmniejszyć obrzęki i zaczerwienienia, nadając cerze zdrowy wygląd.

W domowej pielęgnacji można przygotować maseczkę na bazie naparu z anyżu i glinki, która wygładza skórę i poprawia jej napięcie. Kosmetyki przeciwzmarszczkowe z dodatkiem anyżu są świetnym wyborem dla osób z cerą wrażliwą, ponieważ działają delikatnie, ale skutecznie.

Anyż na włosy

Ekstrakt z anyżu jest stosowany w produktach do pielęgnacji włosów ze względu na działanie wzmacniające cebulki, ograniczające wypadanie oraz wspomagające wzrost nowych włosów. Olejek anyżowy poprawia krążenie w skórze głowy, co sprzyja lepszemu dotlenieniu mieszków włosowych i ich odżywieniu.

Korzyści dla włosów:

• Redukcja łupieżu dzięki właściwościom przeciwgrzybiczym.
• Nawilżenie skóry głowy i włosów, co przeciwdziała ich przesuszaniu.
• Poprawa elastyczności włosów, które stają się bardziej miękkie i lśniące.

Kilka kropel olejku anyżowego dodanego do szamponu może wzmocnić włosy i zapobiec ich wypadaniu. Napar z anyżu można stosować jako płukankę, która odświeża i nadaje blasku włosom. Natomiast wcierka na bazie oleju kokosowego z dodatkiem olejku anyżowego sprawdzi się jako regenerujący zabieg dla skóry głowy.

Wykorzystanie anyżu w kuchni

Anyż to przyprawa o wyjątkowym, słodkawym smaku, która wzbogaca wiele potraw. Wypieki świąteczne, takie jak pierniki czy ciasteczka, zyskują dzięki niemu głęboki korzenny aromat. Doskonale komponuje się również z mięsem, podkreślając smak wieprzowiny, drobiu czy wołowiny. W kuchni azjatyckiej jest często dodawany do dań z owocami morza, a także deserów. Anyż świetnie sprawdza się jako dodatek do herbat i naparów, wspomagając trawienie po posiłkach. Jego charakterystyczny aromat wykorzystywany jest również w trunkach takich jak ouzo czy sambuca.

Anyż – przeciwwskazania i alergie

Chociaż anyż jest uznawany za bezpieczny dla większości osób, warto pamiętać o pewnych przeciwwskazaniach. U osób uczulonych może powodować reakcje alergiczne, takie jak wysypki, katar czy nadwrażliwość, a w rzadkich przypadkach nawet reakcje anafilaktyczne. 

Kobiety w ciąży powinny stosować anyż z rozwagą, najlepiej ograniczając jego spożycie do niewielkich ilości i konsultując jego użycie z lekarzem. Ze względu na obecność fitohormonów, anyż może również wchodzić w interakcje z lekami hormonalnymi, wpływając na ich działanie. Z tego względu osoby przyjmujące takie preparaty powinny zachować ostrożność przy włączaniu anyżu do swojej diety.

Badania nad anyżem

Anyż to roślina przyprawowa o charakterystycznym smaku i zapachu, zawdzięczanym obecności anetolu – związku o właściwościach przeciwbakteryjnych, przeciwzapalnych i rozkurczowych. Dzięki temu anyż jest ceniony w łagodzeniu dolegliwości trawiennych. Zawiera także flawonoidy i fenole o działaniu przeciwutleniającym. Roślina ta budzi zainteresowanie badaczy, którzy badają jej potencjał w leczeniu schorzeń przewodu pokarmowego i chorób zapalnych. Oto kilka faktów popartych naukowymi badaniami:

1. Anyż wykazuje silne działanie przeciwbakteryjne, głównie dzięki obecności anetolu. Badania potwierdzają, że anetol może zwalczać bakterie Gram-dodatnie i Gram-ujemne, w tym Staphylococcus aureus i Escherichia coli, które są często odpowiedzialne za zakażenia układu pokarmowego. Dodatkowo zawarte w anyżu flawonoidy i kwasy fenolowe wzmacniają jego działanie przeciwdrobnoustrojowe. Dzięki tym właściwościom anyż znajduje zastosowanie jako naturalny środek wspierający leczenie infekcji bakteryjnych, a także w profilaktyce zaburzeń mikroflory jelitowej [1]. 
2. Napar ziołowy z anyżu jest tradycyjnie stosowany w celu wspierania laktacji u kobiet karmiących, co potwierdzają niektóre badania. Zawarty w anyżu anetol stymuluje wydzielanie prolaktyny, czyli hormonu odpowiedzialnego za produkcję mleka, co może prowadzić do zwiększenia jego objętości. W kontekście wcześniaków, lepsza produkcja mleka matki może przyczyniać się do poprawy ich odżywienia oraz szybszego przyrostu masy ciała. Anyż działa także relaksująco na układ trawienny, co może wspierać lepsze trawienie u niemowląt karmionych mlekiem matki [2]. 
3. Anyż może wspierać kobiety w okresie menopauzy dzięki zawartości fitoestrogenów, które naśladują działanie naturalnych estrogenów w organizmie. Substancje te mogą łagodzić objawy menopauzy, takie jak uderzenia gorąca, suchość pochwy czy wahania nastroju, wynikające z obniżonego stężenia hormonów. Badania sugerują, że anetol może wspomagać równowagę hormonalną oraz korzystnie wpływać na gęstość kości, zmniejszając ryzyko osteoporozy. Dodatkowo właściwości przeciwutleniające anyżu wspierają ochronę organizmu przed stresem oksydacyjnym, który nasila się w okresie menopauzy [3]. 

FAQ

Czy anyż jest zdrowy?

Tak, anyż ma wiele właściwości, które mogą wspierać Twoje zdrowie. Pomaga przy problemach z trawieniem, takich jak wzdęcia czy niestrawność, i działa łagodząco na infekcje układu oddechowego. Dzięki składnikom aktywnym, takim jak anetol, wykazuje działanie przeciwzapalne i antybakteryjne. Może też wspierać równowagę hormonalną dzięki obecności naturalnych fitohormonów.

Jakie są właściwości magiczne anyżu?

W tradycyjnych wierzeniach anyż był kojarzony z ochroną i oczyszczaniem. Uważano, że jego aromat odpędza negatywną energię, a noszenie go w amulecie przynosi szczęście. Anyż był też składnikiem rytuałów miłosnych oraz praktyk wspierających intuicję i prorocze sny. Chociaż te zastosowania mają charakter symboliczny, dla wielu osób anyż wciąż pozostaje rośliną kojarzoną z pozytywną energią.

Czy można dodać anyż do herbaty?

Tak, anyż doskonale nadaje się jako dodatek do herbaty. Możesz użyć całych owoców anyżu lub sproszkowanej przyprawy, aby wzbogacić napar o korzenny, lekko słodki smak. Anyż w herbacie działa nie tylko rozgrzewająco. Wspomaga też trawienie i łagodzi dolegliwości żołądkowe. Jest to dobry wybór po obfitym posiłku lub w chłodne dni.

Jakie potrawy można przyprawić anyżem?

Anyż ma wszechstronne zastosowanie w kuchni. W świątecznych wypiekach, takich jak pierniki czy ciasta, dodaje charakterystycznego korzennego aromatu. Świetnie sprawdza się także jako przyprawa do mięs, szczególnie wieprzowiny, drobiu i wołowiny. W kuchni azjatyckiej jest często używany w zupach, curry i daniach z owoców morza. Możesz również dodać go do marynat, kompotów czy sosów, aby nadać im głębszy smak.

Czy anyż jest bezpieczny dla dzieci?

Tak, ale z umiarem. Anyż jest często stosowany u dzieci w formie łagodnych naparów, które pomagają przy wzdęciach i niestrawności. Ze względu na intensywny aromat i działanie, ważne jest, aby podawać go w małych ilościach. Jeśli planujesz używać anyżu w diecie dziecka, warto skonsultować się z lekarzem, aby upewnić się, że jest to bezpieczne w danym przypadku.

Zobacz także

Mokry kaszel. Jak go wyleczyć?

Omega-3 w diecie ciężarnych i matek karmiących. Dlaczego jest to ważne?

Dieta i suplementacja w menopauzie – przewodnikKakaowe naleśniki z gorącymi jabłkami

Bibliografia

1. Dumitrescu E, Muselin F, Tîrziu E, Folescu M, Dumitrescu CS, Orboi DM, Cristina RT. Pimpinella anisum L. Essential Oil a Valuable Antibacterial and Antifungal Alternative. Plants (Basel). 2023 Jun 23;12(13):2428. 
2. Khalili S, Amiri-Farahani L, Haghani S, Bordbar A, Shojaii A, Pezaro S. The effect of Pimpinella Anisum herbal tea on human milk volume and weight gain in the preterm infant: a randomized controlled clinical trial. BMC Complement Med Ther. 2023 Jan 21;23(1):19. 
3. Kargozar R, Azizi H, Salari R. A review of effective herbal medicines in controlling menopausal symptoms. Electron Physician. 2017 Nov 25;9(11):5826-5833. 

Autor:

Monika Sejbuk

Magister dietetyki

Uwielbia pomagać zmieniać nawyki żywieniowe i tworzyć nowe- zdrowsze. Tworzy innowacyjne spojrzenie na zdrowy tryb życia, który nie jest restrykcyjny a przyjemny.