Oparzenia i odmrożenia – charakterystyka, pierwsza pomoc i profilaktyka

Oparzenia i odmrożenia to powszechne, poważne urazy skóry, które mogą wystąpić z różnych powodów — od kontaktu z wysoką temperaturą po długotrwałe narażenie na zimno. Odpowiednie reagowanie i szybkie działanie mają kluczowe znaczenie w minimalizowaniu uszkodzeń tkankowych oraz przyspieszaniu procesu gojenia. Z tego artykułu dowiesz się, jakie są podstawowe zasady postępowania w przypadku wystąpienia oparzeń i odmrożeń oraz poznasz dostępne metody leczenia, które pomagają złagodzić objawy, ograniczyć powikłania i poprawić komfort osoby poszkodowanej.

Oparzenia – charakterystyka i rodzaje

Oparzenie to uszkodzenie skóry wywołane działaniem wysokiej temperatury, substancji chemicznych, promieniowania lub prądu elektrycznego. Do najczęstszych przyczyn oparzeń należą gorące płyny, bezpośredni kontakt z ogniem, kontakt ze żrącymi chemikaliami oraz przypadkowy kontakt z gorącymi powierzchniami lub przedmiotami. W zależności od głębokości uszkodzenia skóry wyróżnia się trzy podstawowe stopnie oparzeń:

1. Oparzenie pierwszego stopnia – jest powierzchowne i dotyka jedynie naskórka. Objawia się zaczerwienieniem, bólem oraz niewielkim obrzękiem. Skóra w miejscu oparzenia może być wrażliwa na dotyk
2. Oparzenie drugiego stopnia – uszkodzenie obejmuje głębsze warstwy skóry. Charakteryzuje się intensywnym bólem, pojawieniem się pęcherzy wypełnionych płynem oraz zaczerwienieniem skóry. To oparzenie wymaga dłuższego czasu gojenia i może prowadzić do powstania blizn
3. Oparzenie trzeciego stopnia – uszkadza całą grubość skóry, a czasem nawet tkanki leżące głębiej, takie jak mięśnie czy nerwy. Skóra może wyglądać na białą lub zwęgloną, a sam uraz często nie boli z powodu zniszczenia zakończeń nerwowych. Oparzenie trzeciego stopnia jest poważnym stanem wymagającym specjalistycznej opieki i leczenia, często z użyciem przeszczepów skóry.
   

Każdy stopień oparzenia wymaga indywidualnego podejścia do leczenia, aby złagodzić ból i przyspieszyć proces regeneracji skóry.

Jak postępować przy oparzeniach?

Udzielając pierwszej pomocy przy oparzeniach kluczowe jest szybkie i odpowiednie działanie, aby zminimalizować ból i zmniejszyć ryzyko dalszego uszkodzenia skóry.

1. Schładzanie oparzonego miejsca – natychmiast po oparzeniu należy przemywać uszkodzone miejsce zimną wodą przez około 10-20 minut. Pomaga to zmniejszyć temperaturę tkanek i ogranicza obrzęk. Ważne, aby nie stosować lodu bezpośrednio na oparzenie, ponieważ może to dodatkowo uszkodzić skórę.
2. Jałowy opatrunek – po schłodzeniu oparzonego miejsca warto nałożyć jałowy opatrunek, który uchroni skórę przed zakażeniem. Używaj tylko sterylnych materiałów, takich jak gaza, unikając bawełnianych tkanin, które mogą przywierać do skóry.
3. Unikanie pękania pęcherzy – w przypadku oparzeń drugiego stopnia, na skórze mogą pojawić się pęcherze. Ważne, aby ich nie przekłuwać ani nie pękać, gdyż stanowią naturalną barierę chroniącą przed infekcjami.
4. Kiedy konieczna jest wizyta u lekarza? – Pomoc medyczna jest konieczna, jeśli oparzenie obejmuje duży obszar ciała, jest oparzeniem trzeciego stopnia lub znajduje się na twarzy, dłoniach, stopach lub w okolicach stawów. Warto również skonsultować się z lekarzem w przypadku wystąpienia objawów infekcji, takich jak zaczerwienienie, ropienie lub nasilający się ból.
5. Domowe sposoby łagodzenia bólu i przyspieszania gojenia – w przypadku powierzchownych oparzeń pierwszego stopnia można stosować łagodzące preparaty, takie jak żel z aloesu, który ma działanie przeciwzapalne i kojące, czy specjalne maści na oparzenia dostępne w aptekach. Należy jednak unikać tłustych maści lub olejów na świeże oparzenia, gdyż mogą zatrzymać ciepło i spowolnić gojenie.
   

Odpowiednie działanie przy oparzeniach przyspiesza proces regeneracji skóry i minimalizuje ryzyko infekcji.

Odmrożenia – charakterystyka i rodzaje

Odmrożenia to uszkodzenia tkanek spowodowane działaniem niskiej temperatury, które najczęściej występują w wyniku długotrwałej ekspozycji na zimno, wilgoć oraz silny wiatr. Mogą pojawiać się szczególnie na odsłoniętych częściach ciała, takich jak palce rąk i stóp, nos, uszy czy policzki.

1. Odmrożenie pierwszego stopnia – jest to najłagodniejsza forma odmrożenia, która dotyczy jedynie powierzchni skóry. Objawia się zaczerwienieniem, pieczeniem, lekkim obrzękiem oraz mrowieniem skóry. Po ogrzaniu miejsce to może być bolesne, ale uszkodzenie tkanek jest minimalne.
2. Odmrożenie drugiego stopnia – obejmuje głębsze warstwy skóry, co prowadzi do powstawania pęcherzy wypełnionych płynem. Skóra w miejscu odmrożenia staje się twarda i blada, a po ociepleniu może pojawić się silny ból i obrzęk.
3. Odmrożenie trzeciego i czwartego stopnia – to najcięższe odmrożenia, które sięgają głęboko w tkanki miękkie, a w przypadku czwartego stopnia mogą nawet obejmować kości. Skóra jest martwicza, twarda, a tkanki mogą przybrać szaro-czarny kolor. Towarzyszy temu brak czucia i wyraźna zmiana koloru skóry, co świadczy o poważnym uszkodzeniu tkanek.
   

Objawy odmrożeń – należy zwrócić uwagę na symptomy takie jak drętwienie, mrowienie, utrata czucia, zmiana koloru skóry (najpierw bladość, potem sinienie), twardnienie i obrzęk. W miarę pogłębiania się odmrożenia mogą pojawić się pęcherze oraz silny ból po ociepleniu.

Jak postępować przy odmrożeniach?

Odpowiednia pierwsza pomoc przy odmrożeniach jest kluczowa, aby zminimalizować uszkodzenia tkanek i przyspieszyć powrót do zdrowia.

1. Delikatne ogrzewanie odmrożonego miejsca – rozpocznij od stopniowego ogrzewania obszaru dotkniętego odmrożeniem, najlepiej przy użyciu ciepłej (ale nie gorącej) wody o temperaturze około 37-40°C. Zanurzenie odmrożonej części ciała w ciepłej wodzie na 15-30 minut może pomóc przywrócić krążenie.
2. Unikanie bezpośredniego kontaktu ze źródłem ciepła – ważne jest, aby nie ogrzewać odmrożonej skóry bezpośrednio przy pomocy grzejnika, ognia czy gorących kompresów, gdyż może to prowadzić do dalszych uszkodzeń tkanki.
3. Unikanie pocierania odmrożonej skóry – unikaj pocierania lub masowania odmrożonego miejsca, ponieważ może to spowodować dodatkowe uszkodzenia tkanek oraz pogorszyć stan odmrożenia.
4. Kiedy należy udać się do lekarza? – w przypadku odmrożeń drugiego, trzeciego lub czwartego stopnia, kiedy pojawiają się pęcherze, silny ból, brak czucia lub zmiana koloru skóry na szary lub czarny, konieczna jest konsultacja z lekarzem. Wizyta u specjalisty jest również zalecana, jeśli odmrożenie dotyczy dużej powierzchni skóry lub nie poprawia się po samodzielnym ogrzewaniu.
5. Środki na odmrożenia dostępne w aptekach i domowe metody łagodzenia objawów – w aptekach dostępne są maści i kremy łagodzące objawy odmrożeń, które mogą przyspieszyć gojenie i zmniejszyć ból. W domu można stosować naturalne środki, takie jak aloes, który łagodzi podrażnienia, lub rumianek, działający przeciwzapalnie.

Badania nad oparzeniami i odmrożeniami

Leczenie odmrożeń i oparzeń to nie lada wyzwanie. Na rynku możemy znaleźć całą gamę preparatów w różnych formach, takich jak maści, kremy, żele i pianki. Istnieje też niezliczona ilość formulacji, składających się z przeróżnych kombinacji składników aktywnych. Często w sytuacjach, gdy chcemy dobrać coś dla siebie wpadamy w zakłopotanie. Jedni z nas będą sugerować się ceną, inni poleceniem od znajomych, a jeszcze inna grupa będzie kierowała się formą i składem preparatu. Jeśli chodzi o składniki aktywne, do najpopularniejszych i najczęściej polecanych należą związki, takie jak: N-acetylocysteina i alantoina. Jednak często zapomina się o istnieniu tak rewelacyjnego składnika jakim jest kwas hialuronowy. Kwas hialuronowy to organiczny związek chemiczny, polisacharyd z grupy glikozaminoglikanów. Występuje naturalnie w ludzkim organizmie, dlatego też nie wywołuje podrażnień i jest bezpieczny do stosowania w celu leczenia różnych chorób skóry, w tym oparzeń i odmrożeń.

Kwas hialuronowy – skuteczny składnik wspomagający leczenie uszkodzonej skóry

Kwas hialuronowy potrafi przynieść wiele korzystnych efektów biologicznych dla skóry, zwłaszcza tej, która wymaga szczególnej opieki. Występuje on obficie w ludzkiej skórze, a dokładnie – w warstwie skóry właściwej. Jego ilość w tkance spada wraz z wiekiem, co jest ważną informacją w kwestii gojenia się ran, gdyż to właśnie on odpowiada za właściwości reologiczne, higroskopijne i lepkosprężyste tkanki. Kwas hialuronowy odgrywa kluczową rolę w procesie gojenia się ran, jako faktor wpływający na fazy zapalne, proliferacyjne i przebudowy podczas gojenia się skóry. Opatrunki na bazie kwasu hialuronowego, dostępne na rynku, zapewniają ochronę i nawilżenie ran dzięki swojej elastyczności i zdolności przylegania do ciała. Dzięki polimeryzacji tworzą sieć, która chroni uszkodzone miejsce i utrzymuje odpowiedni poziom wilgotności. Rana ma stały dostęp do wilgotnego opatrunku, a jego działanie jest długotrwałe, dzięki silikonowej powłoce plastra, zapobiegającej odparowywaniu wody.

Profilaktyka – jak unikać oparzeń i odmrożeń? 

Dbanie o bezpieczeństwo może pomóc zminimalizować ryzyko oparzeń i odmrożeń,  w sytuacjach narażenia na wysokie lub niskie temperatury.

1. Zalecenia dotyczące unikania oparzeń:
   • Bezpieczeństwo w kuchni i przy obchodzeniu się z gorącymi przedmiotami – zawsze zachowuj ostrożność podczas gotowania. Używaj rękawic kuchennych, unikaj rozlewania gorących płynów i trzymaj dzieci z dala od kuchenki
   • Ochrona przed chemikaliami i ogniem – stosuj odpowiednie środki ochrony osobistej, takie jak rękawice i gogle, podczas pracy ze żrącymi chemikaliami lub źródłami ognia. Unikaj przebywania w pobliżu otwartego ognia i nieprzestrzegania zasad bezpieczeństwa przeciwpożarowego.
2. Zapobieganie odmrożeniom
   • Noszenie odpowiedniej odzieży w niskich temperaturach – w zimowe dni ubieraj się na cebulkę, z uwzględnieniem czapki, szalika i rękawiczek. Materiały termiczne oraz wiatroszczelna odzież pomogą zapobiegać utracie ciepła.
   • Regularne rozgrzewanie ciała i unikanie długotrwałego przebywania na mrozie – ogranicz czas przebywania na mrozie, szczególnie przy silnym wietrze. W miarę możliwości, regularnie wracaj do ciepłego pomieszczenia, aby się rozgrzać, i unikaj zbyt długiego kontaktu skóry z zimnem, zwłaszcza jeśli odczuwasz dyskomfort lub drętwienie.
     

Podsumowanie

Szybka reakcja w przypadku oparzeń i odmrożeń ma kluczowe znaczenie dla minimalizowania skutków tych urazów. Właściwe udzielenie pierwszej pomocy, takie jak schładzanie oparzeń czy delikatne ogrzewanie odmrożonej skóry, może zapobiec dalszemu uszkodzeniu tkanek i przyspieszyć proces gojenia. Stosowanie zasad profilaktyki – unikanie gorących przedmiotów, noszenie odpowiedniej odzieży w zimie – pozwala w wielu przypadkach zapobiec tym urazom. Odpowiednia profilaktyka i szybkie działanie w razie potrzeby mogą znacząco zmniejszyć ryzyko powikłań i pomóc w utrzymaniu zdrowia oraz bezpieczeństwa.

FAQ

Czy można stosować lód na oparzenia?

Nie, nie należy stosować lodu bezpośrednio na oparzenia, ponieważ może on spowodować dalsze uszkodzenia tkanek. Zamiast tego, oparzenie należy schłodzić letnią wodą przez 10-20 minut.

Czy blizny po oparzeniach można usunąć?

Blizny można zminimalizować za pomocą specjalistycznych kremów, laseroterapii lub zabiegów medycyny estetycznej. Konsultacja z dermatologiem lub chirurgiem pomoże wybrać najlepszą metodę.

Jakie preparaty warto mieć w domowej apteczce?

W domowej apteczce warto mieć maść na oparzenia, żel aloesowy, jałowe opatrunki, a także kremy łagodzące i preparaty przeciwbólowe, aby zapewnić natychmiastową pomoc w przypadku urazów skóry.

Jak długo trwa gojenie oparzenia/odmrożenia?

Czas gojenia zależy od stopnia urazu. Oparzenia i odmrożenia pierwszego stopnia mogą goić się w ciągu kilku dni do tygodnia, podczas gdy głębsze rany wymagają znacznie dłuższego czasu i mogą pozostawić blizny.

Bibliografia

1. Joshi K, Mazumder B, Chattopadhyay P, Goyary D, Das M, Dwivedi SK. Exploring the frostbite healing potential of hyaluronic acid based hydrogel of Manuka honey through in-silico antithrombotic and anti-platelet studies of major phytoconstituents and in-vivo evaluation in Wistar rat model. Drug Dev Ind Pharm. 2021 Aug;47(8):1326-1334. Link: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34633264/
2. Abatangelo G, Vindigni V, Avruscio G, Pandis L, Brun P. Hyaluronic Acid: Redefining Its Role. Cells. 2020 Jul 21;9(7):1743. Link: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7409253/
3. Graça MFP, Miguel SP, Cabral CSD, Correia IJ. Hyaluronic acid-Based wound dressings: A review. Carbohydr Polym. 2020 Aug 1;241:116364. Link: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0144861720305385?via%3Dihub

Zobacz także

Właściwości śluzu ślimaka – sposób na zmarszczki, blizny i trądzik?

Przebarwienia skóry

Autor:

Edyta Gołaś

Magister kosmetologii

Jej pasją jest rozkładanie problemów skórnych na czynniki pierwsze tak, aby odnaleźć ich prawdziwą przyczynę. W swojej pracy kieruje się nurtem holistycznym, dzięki czemu potrafi pomóc skutecznie zadbać o zdrowie nawet najbardziej wymagającej skóry.