Kwas masłowy jest jednym z krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, który jest produkowany przez mikroorganizmy, które zamieszkują jelita. Zawartość kwasu masłowego w świetle jelita może wahać się w zależności od stanu zdrowia, sposobu żywienia i czynników związanych ze stylem życia. Kwas masłowy jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania układu pokarmowego, ze względu na silne właściwości przeciwzapalne oraz wsparcie odporności błony śluzowej jelit. Ponadto coraz więcej badań wskazuje na jego zastosowanie w łagodzeniu wielu jednostek chorobowych. Jakie właściwości wykazuje kwas masłowy? Na to pytanie znajdziesz odpowiedź w dalszej części artykułu. 

Kwas masłowy – co to jest? 

Kwas masłowy należy do grupy krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, które są produkowane przez mikroorganizmy. Ilość kwasu masłowego zależna jest od wielu czynników, takich jak sposób żywienia, stan organizmu i czynniki związane ze stylem życia. Głównym czynnikiem, który odgrywa rolę w wytwarzaniu kwasu mlekowego w organizmie, jest podaż błonnika pokarmowego wraz z dietą. To właśnie błonnik ulega fermentacji w jelitach, a produktem jego metabolizmu są krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, w tym kwas masłowy. 

Stres, brak snu, choroby i wysoko przetworzona dieta uboga w błonnik pokarmowy to jedne z czynników, które mogą być przyczyną zmniejszonej produkcji kwasu masłowego w jelitach. Niekiedy przyczyny niedoboru tego kwasu mogą być bardziej złożone i wynikać z dysbiozy jelitowej lub poważnych chorób. Natomiast niedobór kwasu masłowego może mieć negatywny wpływ na zdrowie jelitowe i ogólną równowagę organizmu. 

Właściwości kwasu masłowego 

Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, w tym kwas masłowy może oddziaływać bezpośrednio na jelita lub na cały organizm. Kwas masłowy jest składnikiem, który jest wykorzystywany jako źródło energii przez komórki nabłonka jelit. Dodatkowo niewielkie ilości tego kwasu mogą pełnić funkcje metaboliczne w organizmie, takie jak regulacja łaknienia, wpływ na jakość snu i odporność ustroju oraz poprawa insulinnoporności. Kwas masłowy może również wpływać na jelitowy układ nerwowy, powodując zwiększenie aktywności motorycznej jelit. Dodatkowo może on również wpływać na mózg, zwiększać wychwyt glukozy w organizmie oraz indukować wytwarzanie triglicerydów. 

Kwas masłowy – działanie, podsumowanie:

• jest źródłem energii dla komórek nabłonka jelit, 
• pełni funkcje metaboliczne w organizmie, 
• oddziałuje na jelitowy układ nerwowy, 
• wpływ na mózg. 

Kwas masłowy a choroby jelit

Właściwości kwasu masłowego są coraz bardziej doceniane w prewencji i leczeniu chorób jelit. Wpływ kwasu masłowego na stan jelit jest aktualnie przedmiotem wielu badań naukowych. Kwas masłowy może wpływać na równowagę mikrobioty jelit. Zachowanie równowagi w składzie jakościowym i ilościowym jest niezbędne dla zachowania pełni zdrowia organizmu. Dodatkowo kwas masłowy wykazuje właściwości przeciwzapalne, dzięki czemu może redukować stan zapalny w jelitach i wykazywać korzystny efekt w łagodzeniu niektórych chorób jelit. Jednak potrzebne są dalsze badania, które dokładniej wyjaśniają działanie kwasu masłowego na organizm. Kwas masłowy wpływa również na zachowanie integralności bariery jelitowej, która jest niezbędna dla utrzymania zdrowia układu pokarmowego i zapobiegania różnym chorobom.

Kwas masłowy a biegunki

Kwas masłowy jest produktem, który wpływa na poprawę szczelności jelit oraz jest substratem energetycznym, wykorzystywanym przez komórki nabłonka jelit. Dlatego jego stosowanie może pomóc w zwiększeniu szczelności bariery jelitowej oraz polepszyć odżywienie komórek nabłonka. To natomiast może zmniejszać ryzyko wystąpienia biegunek. Jednak potrzebne są dalsze badania, które dokładnie wytłumaczą mechanizm tego działania. 

Kwas masłowy (maślan sodu) a tycie

Dysbioza jelitowa jest jednym z czynników, które mogą wpływać na rozwój nadmiernej masy ciała. W badaniach naukowych zaobserwowano, że podawanie inuliny i maślanu sodu było związane z redukcją stanu zapalnego, poprawą integralności i funkcji bariery śluzowej jelit oraz redukcją masy ciała. Dodatkowo suplementacja tych związków była związana również z redukcją stężenia triglicerydów w surowicy krwi. 

Kwas masłowy a nowotwory dolnego odcinka układu pokarmowego

Kwas masłowy jest produktem, który również może znaleźć zastosowanie w prewencji i wsparciu terapii przeciwnowotworowej, w stosunku do nowotworów jelita grubego. Kwas masłowy może zwiększać skuteczność niektórych środków chemioterapeutycznych. Ponadto kwas masłowy może indukować apoptozę oraz hamować proliferację komórek. Indukowanie apoptozy jest procesem, w którym  komórki ulegają zaprogramowanej śmierci, zwanej apoptozą. 

Źródła kwasu masłowego

Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe powstają na skutek fermentacji błonnika pokarmowego w jelitach przez mikroorganizmy. Dlatego, aby zadbać o prawidłową ilość kwasu masłowego, należy zadbać o różnorodną dietę, która obfituje w błonnik pokarmowy. Do produktów, które są dobrym źródłem błonnika pokarmowego, można zaliczyć:

• warzywa, 
• owoce (w szczególności owoce jagodowe), 
• pełnoziarniste produkty zbożowe, 
• nasiona roślin strączkowych, 
• orzechy, nasiona i pestki.

Natomiast kiedy suplementujesz kwas masłowy, powinieneś zadbać o jego jakość. Najczęściej kwas masłowy występuje pod postacią soli sodowych kwasu masłowego, czyli maślanu sodu. Po spożyciu maślanu sodu dochodzi do jego przemian w organizmie do postaci kwasu masłowego i jonu sodu. Forma maślanu sodu jest wykorzystywana ze względu na wysoką trwałością oraz łatwostrawność. Kolejną rzeczą na jaką należy zwrócić uwagę suplementując ten produkt, to kiedy przyjmować maślan sodu – przed czy po jedzeniu? Maślan sodu należy przyjmować po posiłku, ponieważ dzięki temu jest lepiej wchłaniany oraz lepiej tolerowany. Innym pytaniem, na które warto znać odpowiedź, to jak długo można suplementować maślan sodu? W dużej mierze jest to zależne od indywidualnego stanu organizmu oraz zaleceń lekarskich. 

Kwas masłowy a maślan sodu

Maślan sodu jest solą sodową kwasu masłowego, która w organizmie przekształcana jest do kwasu masłowego. Wybierając suplement warto zwrócić uwagę na to, ile rzeczywiście w produkcie znajduje się kwasu masłowego, a nie tylko maślanu sodu, ponieważ niekiedy może się okazać, że jest go niewiele. 

Zobacz także:

• Jak rozpoznać niedobory witamin i minerałów?
• Kwasy Omega 3 – rola w organizmie, źródła w diecie
• Kurkuma – właściwości lecznicze i kulinarne
• Pory brania suplementów – czy mają znaczenie?

Literatura:

1. Chen G, Ran X, Li B, Li Y, He D, Huang B, Fu S, Liu J, Wang W. Sodium Butyrate Inhibits Inflammation and Maintains Epithelium Barrier Integrity in a TNBS-induced Inflammatory Bowel Disease Mice Model. EBioMedicine. 2018 Apr;30:317-325. 
2. Kaźmierczak-Siedlecka K, Marano L, Merola E, Roviello F, Połom K. Sodium butyrate in both prevention and supportive treatment of colorectal cancer. Front Cell Infect Microbiol. 2022 Oct 26;12:1023806.
3. Beisner J, Filipe Rosa L, Kaden-Volynets V, Stolzer I, Günther C, Bischoff SC. Prebiotic Inulin and Sodium Butyrate Attenuate Obesity-Induced Intestinal Barrier Dysfunction by Induction of Antimicrobial Peptides. Front Immunol. 2021 Jun 11;12:678360.
4. Shuwen H, Yangyanqiu W, Jian C, Boyang H, Gong C, Jing Z. Synergistic effect of sodium butyrate and oxaliplatin on colorectal cancer. Transl Oncol. 2023 Jan;27:101598. 
5. Koh A, De Vadder F, Kovatcheva-Datchary P, Bäckhed F. From Dietary Fiber to Host Physiology: Short-Chain Fatty Acids as Key Bacterial Metabolites. Cell. 2016 Jun 2;165(6):1332-1345. 
6. De Vadder F, Kovatcheva-Datchary P, Goncalves D, Vinera J, Zitoun C, Duchampt A, Bäckhed F, Mithieux G. Microbiota-generated metabolites promote metabolic benefits via gut-brain neural circuits. Cell. 2014 Jan 16;156(1-2):84-96. 

Autor:

Monika Sejbuk

Magister dietetyki

Uwielbia pomagać zmieniać nawyki żywieniowe i tworzyć nowe- zdrowsze. Tworzy innowacyjne spojrzenie na zdrowy tryb życia, który nie jest restrykcyjny a przyjemny.