Wszystko, co musisz wiedzieć o statynach

Statyny to leki stosowane w obniżaniu stężenia lipoprotein LDL, co jest kluczowe dla zmniejszenia ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Działają poprzez blokowanie enzymu odpowiedzialnego za produkcję cholesterolu w wątrobie. Mimo ich skuteczności, mogą wywoływać skutki uboczne, takie jak bóle mięśni czy problemy trawienne, co wymaga stałego nadzoru medycznego. Przeczytaj artykuł i sprawdź,  jakie są naturalne alternatywy dla statyn, zasady ich prawidłowego stosowania oraz praktyczne wskazówki dotyczące utrzymania zdrowia serca.

Statyny na cholesterol — czym są?

Statyny to grupa leków, które mają za zadanie obniżenie stężenia cholesterolu we krwi. Działają poprzez hamowanie enzymu HMG-CoA reduktazy, co prowadzi do zmniejszenia produkcji cholesterolu w wątrobie. Dzięki temu, statyny są skuteczne w zapobieganiu chorobom sercowo-naczyniowym, takim jak zawał serca czy udar mózgu. Warto zaznaczyć, że statyny są często przepisywane osobom z wysokim ryzykiem tych chorób, a ich stosowanie może znacząco poprawić jakość życia.

Dawkowanie statyn zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta i jest ustalane przez lekarza. Zazwyczaj zaczyna się od niższych dawek, które mogą być stopniowo zwiększane w zależności od reakcji organizmu. Ważne jest, aby regularnie monitorować stężenie cholesterolu i dostosowywać dawkę w razie potrzeby. Eksperci zalecają również, aby pacjenci stosujący statyny przestrzegali zdrowej diety i regularnie ćwiczyli, co może dodatkowo wspomóc działanie leku. 

Jakie są wskazania do przyjmowania statyn?

Statyny są powszechnie stosowane w celu obniżenia stężenia cholesterolu we krwi. Ich głównym zadaniem jest zapobieganie chorobom sercowo-naczyniowym, takim jak zawał serca czy udar mózgu. Statyny są szczególnie zalecane dla osób z wysokim ryzykiem chorób serca, w tym tych, którzy mają podwyższone stężenie lipoprotein LDL, które potocznie są nazywane „złym cholesterolem” oraz niskim stężeniem lipoprotein HDL, które potocznie są nazywane „dobrym cholesterolem”.

Wskazania do przyjmowania statyn obejmują również pacjentów z cukrzycą typu 2, którzy są bardziej narażeni na rozwój chorób sercowo-naczyniowych. Statyny mogą być również zalecane osobom z przewlekłą chorobą nerek, ponieważ te schorzenia często wiążą się z podwyższonym stężeniem cholesterolu i zwiększonym ryzykiem sercowym. Warto również wspomnieć, że statyny są stosowane u pacjentów po przebytym zawale serca lub udarze, aby zapobiec kolejnym incydentom sercowo-naczyniowym.

Przyjmowanie statyn może być również wskazane dla osób z genetycznymi predyspozycjami do wysokiego stężenia cholesterolu, takimi jak rodzinna hipercholesterolemia. W takich przypadkach statyny mogą być niezbędne do utrzymania odpowiedniej gospodarki węglowodanowej i zmniejszenia ryzyka poważnych komplikacji zdrowotnych.

Statyny — przeciwwskazania i skutki uboczne

Statyny, mimo że są skuteczne w obniżaniu poziomu cholesterolu, nie są odpowiednie dla każdego pacjenta. Istnieje kilka istotnych przeciwwskazań do ich stosowania. Osoby z chorobami wątroby, takie jak przewlekłe zapalenie wątroby lub marskość, powinny unikać stosowania statyn, ponieważ leki te mogą dodatkowo obciążyć wątrobę. Ponadto, pacjenci z przewlekłą niewydolnością nerek powinni stosować statyny ostrożnie, ponieważ mogą one wpływać na funkcję nerek, szczególnie w wysokich dawkach.

Również kobiety w ciąży oraz karmiące piersią nie powinny stosować tych leków, gdyż mogą one wpłynąć na rozwijające się dziecko. Osoby z alergiami lub nadwrażliwością na składniki statyn powinny unikać ich stosowania, aby zapobiec reakcji alergicznej.

Najczęściej zgłaszanymi skutkami ubocznymi są bóle mięśniowe, które mogą wystąpić u pacjentów stosujących statyny. W rzadkich przypadkach mogą one prowadzić do poważniejszej miopatii, a nawet rabdomiolizy, stanu, w którym dochodzi do rozpadu mięśni, co może zagrażać życiu. Inne możliwe działania niepożądane obejmują zaburzenia żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności, wzdęcia czy biegunka, a także zwiększenie stężenia enzymów wątrobowych, co może wskazywać na uszkodzenie wątroby.

Chociaż te skutki uboczne są na ogół rzadkie, ważne jest, aby pacjenci byli świadomi możliwości ich wystąpienia i regularnie monitorowali swoje zdrowie podczas stosowania statyn. Pacjenci przyjmujący te leki powinni pamiętać o regularnych badań krwi, w tym oznaczenia enzymów wątrobowych oraz lipidogramu. Prawidłowa diagnostyka umożliwia szybką reakcję. 

Naturalne statyny — co to jest?

Naturalne statyny to związki występujące w przyrodzie, które mają zdolność obniżania stężenia cholesterolu we krwi, podobnie jak syntetyczne statyny przepisywane na receptę. Jednym z najbardziej znanych naturalnych źródeł takich związków jest ekstrakt z czerwonego ryżu fermentowanego. Czerwony ryż fermentowany zawiera monakolinę K, która jest chemicznie identyczna z lowastatyną – jednym z leków z grupy statyn. Monakolina K hamuje enzym HMG-CoA reduktazę, co prowadzi do obniżenia syntezy cholesterolu w wątrobie, a tym samym do zmniejszenia jego stężenia we krwi. Regularne spożywanie suplementów zawierających ekstrakt z czerwonego ryżu fermentowanego może zatem wspierać zdrowie sercowo-naczyniowe, szczególnie u osób z podwyższonym poziomem cholesterolu. Jednak pamiętaj, że jeśli stosujesz leki, musisz skonsultować wszystkie zmiany z lekarzem prowadzącym. 

Co wpływa na zdrowie lipidogramu?

Oprócz naturalnych statyn, na zdrowie lipidogramu korzystnie wpływa suplementacja kwasami omega-3, które znajdują się przede wszystkim w tłustych rybach, takich jak łosoś, makrela, czy sardynki, a także w oleju lnianym i orzechach. Kwasy omega-3 mają zdolność obniżania stężenia trójglicerydów oraz wspierania zdrowia serca poprzez działanie przeciwzapalne i antyarytmiczne. Regularna suplementacja omega-3 może poprawić profil lipidowy krwi, co jest istotne w prewencji chorób sercowo-naczyniowych. Warto wspomnieć również o wyciągu z zielonej herbaty, który jest bogaty w polifenole, zwłaszcza katechiny. Katechiny z zielonej herbaty mogą wpływać na zmniejszenie wchłaniania cholesterolu w jelitach oraz wspierać metabolizm tłuszczów, co w konsekwencji może prowadzić do obniżenia stężenia LDL. Na poprawę profilu lipidowego również korzystnie może wpłynąć stosowanie wyciągu z czosnku, którym może wesprzeć obniżenie stężenia cholesterolu i triglicerydów. Dodatkowo warto również pamiętać o takich produktach, jak:

• Błonnik rozpuszczalny — wiąże się z cholesterolem w jelitach, co zmniejsza jego wchłanianie i prowadzi do obniżenia stężenia lipoprotein LDL. 
• Bergamotka — zawiera flawonoidy, które mogą pomóc w obniżeniu stężenia lipoprotein LDL i trójglicerydów, jednocześnie podnosząc stężenie lipoprotein HDL. 
• Wyciąg z karczocha — substancje czynne obecne w karczochu, takie jak cynaryna, mogą wspierać funkcję wątroby i obniżać stężenie cholesterolu poprzez zwiększenie wydzielania żółci i poprawę metabolizmu lipidów. 

 Warto jednak pamiętać, że choć naturalne statyny mogą być skuteczne, zawsze należy skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem jakiejkolwiek nowej terapii. Bezpieczeństwo i skuteczność są kluczowe, zwłaszcza jeśli już przyjmujesz inne leki na receptę. Naturalne statyny mogą być świetnym dodatkiem do zdrowego stylu życia, ale nie powinny zastępować tradycyjnych metod leczenia bez odpowiedniej konsultacji.

Badania nad statynami

Statyny są jednymi z najczęściej przepisywanych leków na świecie, stosowanych głównie w celu obniżenia stężenia cholesterolu i zapobiegania chorobom sercowo-naczyniowym. Ich działanie w redukcji ryzyka zawału serca i udaru mózgu jest dobrze udokumentowana. Jednak badania nad statynami nieustannie dostarczają nowych danych dotyczących ich działania, potencjalnych efektów ubocznych oraz wpływu na różne grupy. W ostatnich latach szczególną uwagę poświęca się długoterminowym skutkom stosowania statyn oraz ich roli w prewencji pierwotnej i wtórnej chorób sercowo-naczyniowych. Poznaj kilka faktów na ich temat, które można znaleźć w badaniach naukowych:

1. Statyny wykazują działanie przeciwmiażdżycowe głównie poprzez obniżanie stężenia lipoprotein LDL we krwi. Poprzez zmniejszenie stężenia LDL, statyny pomagają w redukcji odkładania się złogów tłuszczowych na ścianach tętnic. Ogranicza to rozwój blaszki miażdżycowej i zmniejsza ryzyko jej pęknięcia. Dodatkowo statyny wykazują działanie przeciwzapalne. Może to ograniczać stan zapalny w obrębie naczyń krwionośnych, a tym samym zmniejszać ryzyko miażdżycy i jej powikłań [1]. 
2. Statyny wykazują działanie przeciwzapalne, które odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu chorobom sercowo-naczyniowym. Poprzez obniżenie stężenia markerów stanu zapalnego, statyny zmniejszają stan zapalny w ścianach naczyń krwionośnych. Jest to istotne w hamowaniu rozwoju miażdżycy. Redukcja stanu zapalnego pomaga w stabilizacji blaszki miażdżycowej. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko jej pęknięcia oraz związanych z tym powikłań, takich jak zawał serca czy udar mózgu [2].
3. Statyny są badane pod kątem ich potencjalnego wpływu na choroby neurodegeneracyjne, takie jak choroba Alzheimera i Parkinsona. Niektóre badania sugerują, że statyny mogą mieć działanie ochronne na mózg. Możliwe, że obniżają stan zapalny i redukują stres oksydacyjny, co może spowalniać procesy neurodegeneracyjne. Istnieją również teorie sugerujące, że statyny mogą wpływać na metabolizm cholesterolu w mózgu. Jest to istotne w kontekście odkładania się beta-amyloidu, białka związanego z chorobą Alzheimera [3]. Jednak potrzebne są dalsze badania, które umożliwią wyciągnąć jednoznaczne wnioski. 

FAQ — najczęściej zadawane pytania

Czy statyny można przyjmować razem z innymi lekami?

Tak, statyny można przyjmować z innymi lekami, jednak kluczowe jest skonsultowanie się z lekarzem przed rozpoczęciem jakiegokolwiek nowego leczenia. Statyny mogą wchodzić w interakcje z wieloma lekami, co może wpłynąć na ich skuteczność lub zwiększyć ryzyko działań niepożądanych. Na przykład, niektóre leki przeciwgrzybicze i antybiotyki mogą zwiększać ryzyko działań ubocznych statyn. Leki stosowane w leczeniu HIV mogą prowadzić do uszkodzenia mięśni.

Czy statyny są bezpieczne dla kobiet w ciąży?

Nie zaleca się stosowania statyn u kobiet w ciąży. Mogą one negatywnie wpłynąć na rozwijający się płód, co potwierdzają wyniki badań klinicznych. Stosowanie statyn w ciąży może zwiększać ryzyko wad wrodzonych i innych problemów zdrowotnych u dziecka. Kobiety planujące ciążę powinny omówić z lekarzem alternatywne metody leczenia. Ważne jest, aby były one bezpieczne w czasie ciąży i skuteczne w obniżaniu stężenia cholesterolu.

Czy mogę przestać brać statyny, jeśli mój poziom cholesterolu się poprawi?

Nie należy samodzielnie przerywać przyjmowania statyn, nawet jeśli stężenie cholesterolu się poprawi. Statyny pomagają utrzymać odpowiednie stężenie cholesterolu i zapobiegają nawrotom problemów sercowo-naczyniowych. Nagłe przerwanie terapii może prowadzić do wzrostu stężenia cholesterolu i zwiększenia ryzyka wystąpienia zdarzeń sercowych. Decyzję o kontynuowaniu lub zmianie leczenia powinien podjąć lekarz, który oceni korzyści i ryzyka związane z dalszym stosowaniem statyn.

Jakie są alternatywy dla statyn?

Alternatywy dla statyn obejmują różne podejścia do zarządzania stężenia cholesterolu. Wśród nich należy przede wszystkim wymienić zmiany żywieniowe, które wpływają na poprawę lipidogramu i regularną aktywność fizyczną. Normalizacja masy ciała, zwiększenie w diecie ilości olejów roślinnych, warzyw, owoców jagodowych, nasion roślin strączkowych, orzechów i pestek może wiązać się ze znacznymi korzyściami. Dodatkowo można rozważyć suplementację, która wesprze zdrowie i pomoże w regulacji lipidogramu. Dodatkowo należy pamiętać, że statyny nie są jedynymi lekami, które wpływają na redukcję cholesterolu. Dlatego zawsze przed zmianą leczenia warto skonsultować się z lekarzem prowadzącym.

Czy statyny mogą wpływać na wyniki badań krwi?

Tak, statyny mogą wpływać na wyniki niektórych badań krwi. Mogą m.in. prowadzić do podwyższenia stężenia enzymów wątrobowych, co może wskazywać na obciążenie wątroby. Dodatkowo mogą wpływać na stężenie kreatyniny, co jest wskaźnikiem funkcji nerek. Regularne monitorowanie tych parametrów jest istotne w celu wczesnego wykrywania ewentualnych problemów zdrowotnych związanych z terapią statynami. W przypadku nieprawidłowych wyników badań, lekarz może zalecić dodatkowe badania lub dostosować dawkę leku.

Zobacz także

• Problemy z wątrobą a inne choroby
• Jak dbać o wątrobę na co dzień?

Literatura

1. Stancu C, Sima A. Statins: mechanism of action and effects. J Cell Mol Med. 2001 Oct-Dec;5(4):378-87. 
2. Oliveira EF, Santos-Martins D, Ribeiro AM, Brás NF, Cerqueira NS, Sousa SF, Ramos MJ, Fernandes PA. HMG-CoA Reductase inhibitors: an updated review of patents of novel compounds and formulations (2011-2015). Expert Opin Ther Pat. 2016 Nov;26(11):1257-1272. 
3. Saeedi Saravi SS, Saeedi Saravi SS, Arefidoust A, Dehpour AR. The beneficial effects of HMG-CoA reductase inhibitors in the processes of neurodegeneration. Metab Brain Dis. 2017 Aug;32(4):949-965. 

Autor:

Monika Sejbuk

Magister dietetyki

Uwielbia pomagać zmieniać nawyki żywieniowe i tworzyć nowe- zdrowsze. Tworzy innowacyjne spojrzenie na zdrowy tryb życia, który nie jest restrykcyjny a przyjemny.